آداب و رسوم ایرانیان در جشن زادروز خورشید

علاوه بر ایرانی‌ها که سال‌هاست شب یلدا را نماد شادی می‌دانند و آن را جشن می‌گیرند، مردم کشورهای دیگر نیز در آخرین شب پاییز دور هم جمع می‌شوند تا زیبایی‌های این شب طولانی را ببینند. این شب در بسیاری از کشورها نیز با مفاهیم صلح، دوستی و شادی همراه بوده است، بنابراین می توان گفت شب یلدای ایرانی می تواند مراسمی انسان دوستانه، صلح طلبی و التماس شادی و شادی در همه چیز باشد. قسمتی از جهان.

البته اقوام ایرانی در سراسر کشور بلندترین شب سال را همراه با آداب و رسوم خاص منطقه خود جشن می گیرند که در ادامه با برخی از آداب و رسوم آنها آشنا می شویم.

یلدا در خراسان بزرگ

یلدا در خراسان رضوی به «شب چله» معروف است و قدمتی طولانی دارد. خراسانی ها امشب با حضور در شام های طولانی و خوردن انواع میوه ها و تنقلات سعی می کنند طولانی ترین شب سال را بهتر سپری کنند. مردم این ولسوالی با تجمع در خانه بزرگ خانواده، نبوت، خواندن اشعار و داستان، خوردن شیرینی، آجیل و انواع تنقلات و میوه هایی مانند هندوانه و انار از این عصر استقبال می کنند.

در خراسان جنوبی مراسمی به نام «کف زدن» برای پذیرایی از یلدا برگزار می شود. در این مراسم ریشه گیاهی به نام چوبک را در آب خیس کرده و پس از چند بار جوشاندن آن را در ظرف سفالی بزرگی به نام «طغر» می ریزند. آقایان و جوانان خانواده مایع آماده شده را با مقدار زیادی انار نازک مخلوط می کنند تا کف کند و این کار را باید در محیط سرد انجام داد تا مایع کف کند. کفی که با مخلوط شربت شکر تهیه شده و با مغز پسته و گردو تزیین می شود، آماده پذیرایی از مهمانان شب یلدا است.

در خراسان جنوبی شب یلدا را به «شب چراغانی» یا «شب چراغ» نیز می‌شناسند و دلیل آن این است که در گذشته بازدیدکنندگان یلدا شب‌ها را با چراغانی می‌رفتند. اهالی این منطقه برای پذیرایی از میهمانان از میوه هایی مانند انار، هندوانه، زیتون و گلابی نیز برای سفره یلدا استفاده می کنند.

یلدا در کرمانشاه

در کرمانشاه به عنوان شهری کهن، شب یلدا از جایگاه ویژه ای برخوردار است و مردم این منطقه با برگزاری مراسمی زیبا و شیک این شب را جشن می گیرند. مردم منطقه کرمانشاه امشب بر اساس آیین های دیرینه از خواب بیدار می شوند تا با شعر خوانی، قصه گویی، فال گویی و خوردن آجیل به پیروی و همدردی با مادر جهان در زایش خورشید بپردازند.

کرمانشاهی‌ها در این شب میوه‌هایی مانند هندوانه قرمز، انار قرمز، سیب قرمز، لیموی زرد و غیره نیز دارند. عصر امروز در سفره یلدا غذاهایی مانند آجیل، راحت الحلقوم، شیرینی های محلی و بدون مشکل به ویژه شیرینی معروف، نان پنجره ای، کک و نان برنجی به نمایش گذاشته شده است.

یلدا در زاهدان

در زاهدان نیز مانند تمام استان های کشور مردم شب یلدا در خانه بزرگ خانواده گرد هم می آیند که در کنار یادآوری ایمان به اسطوره های شب، شبی خاطره انگیز را برای همگان رقم می زند. قصه گویی، پیشگویی، گروهی مثل گل یا مزخرف و گفتن لطیفه و خاطره از تفریحات یلدا در این منطقه است.

یلدا در آذربایجان شرقی

مردم آذربایجان برای زنده نگه داشتن شب خاطره انگیز یلدا آداب و رسوم خاصی از جمله خوردن «چله قارپیزی» دارند. آنها معتقدند با خوردن هندوانه در شب یلدا دیگر احساس سرما و سرمای زمستان را نخواهند داشت. این عصر نیز با پخت «خشیل» که یک غذای محلی و گرم است آغاز می شود و خسیل نیز به بدن قدرت مقابله با سرمای زمستان را می دهد. آذری‌ها عصر امروز از آوازها و اسطوره‌های قدیمی «کوراوگلا، ایثار و ماجراجویی» لذت می‌برند.

تبریزی ها علاوه بر پختن خشیل در شب یلدا از تنقلاتی مانند قوارقا (گندم برشته با شاهدانه)، آجیل، لبو، هویچ، نیم گردو، میوه ها، خربزه، هندوانه و مغزهایی مانند انگور، بادام و سنجد و بعد از خوردن تنقلات استفاده می کنند. داستان ها و افسانه های عامیانه در این کشور، مانند اصلی و کرم، تا شب مشغول صحبت با هم هستند.

یلدا در قزوین

قزوینی ها نیز مانند سایر ایرانیان شب را در محضر بزرگان خانواده می گذرانند. بزرگان قزوین، آوردن میوه های مختلف خشک و تر و میوه های قرمز رنگ معروف به شب چره را در کنار سایر غذاها ترسناک می دانند و زمستان پر برکتی را نوید می دهند. مردم این ولسوالی با خوردن سبزیجات شوید همراه با ماهی دودی و سپس هندوانه، انار، تنقلات مختلف مانند کشمش، گردو، تخمه، آجیل مقوی و انجیر خشک به استقبال زمستان می روند. قزوینی ها هم معتقدند که اگر مادربزرگ کولد امشب گریه کند باران می بارد، اگر لحافش را بالا بکشد برف می بارد و اگر گردنبند مرواریدش پاره شود، تگرگ خواهد آمد.

یلدا در کرمان

اما در کرمان مردم عمدتاً طولانی‌ترین شب‌های سال را می‌پذیرند و از نیمه‌شب تا صبح که سفره یلدا می‌شود جشن می‌گیرند و کنار آتش می‌رقصند. ماجرای شب یلدای کرمان هنوز هم گذشته ای رنگارنگ از عشق و دلسوزی دارد.

در افسانه ها آمده است که گنج قارون در آن شب برای مردم آورده شد. در داستان اول قارون لباس چوب بری برای آتش خانواده های فقیر به تن می کند که به جای سوختن تبدیل به طلا و ثروت و برکت می شود. سرهنگ در داستان دوم آمده است که گنج قارون را از کوچه شتر گرفته اند و به نام هر خانواده قرعه کشی شده، گنج آنها بوده است; به همین دلیل مردم برای یافتن کاروان گنج قارون تا صبح بیدار بودند و این رسم تا به امروز ادامه داشته است.

یلدا در اصفهان

اصفهانی ها جشن دو چله می گرفتند. چله و چله کوچه که از اوایل دی تا بهمن ماه به آن چله و چله می گفتند و از دهم بهمن تا روز سی ام به آن چله کوچک می گفتند. طبق قانون نانوشته ای که قبلاً مرد و اشیاء را بر اساس نر و ماده تقسیم می کرد، چله در اصفهان به چله زری و عمو چله نیز معروف بود.

ساکنان استان اصفهان با نظافت منازل، شستن لباس ها و گذاشتن آنها بر پشت بام به استقبال زمستان رفتند. هندوانه و سایر میوه ها را در حوض می ریختند و میهمانان با پختن غذاهایی مانند ماهی یا غذاهای محلی مانند کوفته، گاندی و یلدا خراب می شدند.

یلدا در کردستان

کردها شب یلدا را به طور کامل جشن می گیرند. در بانک شب یلدا کردی علاوه بر هندوانه و انار، بادام، انگور خشک، برگ مروارید، برگ زردآلو و لیموترش (خربزه ترش) وجود دارد. در شام یلدای خود از مربا، برگ مو و کلم نیز استفاده می کنند و به گزارش «هاوسا اسکالینی»، همسایه ها شام یلدا و تنقلات خود را با خود می برند.

همچنین در شب پاییز گذشته، از دهانه سقف خانه ها که نقش دستگاه تنفس و نورگیر را ایفا می کرد، شال های جوان تری را دور لباس ها می بندند و پایین می فرستند تا اهالی خانه به عنوان میز کنار تخت هدیه بدهند. «خنچه» نیز مانند سایر شهرهای ایران برای تازه عروسان کردستان فرستاده می شود. البته در بین مردم کردستان رسم دیگری به نام ولع زمستونی وجود دارد که بر اساس آن عروس باید در کنار خانواده داماد بماند و خانواده عروس تمام غذاهای مورد نیاز شب یلدا را تهیه کنند.

یلدا در مازندران

شب یلدا در مازندران نیز مانند دیگر جاها نشان از احترام و محبت خود به اقوام عالی خانواده دارد. مهمانی شب یلدا معمولاً با قرائت قرآن، دعای خیر یکدیگر و آمرزش مردگان آغاز می شد و به مهمانان یک میان وعده سنتی تقدیم می شد. در ادامه در طولانی ترین شب های سال برای کودکان داستان ها و افسانه ها تعریف می شود. البته مازندرانی ها رسم دلگرم کننده دیگری هم دارند که شب یلدا را در خانه سپری می کنند تا خانواده داغدار را تشویق کنند.

پیش از این که سطح برف به دستگیره رسید، به دلیل بسته بودن جاده ها و نبود غذای منظم در شب یلدا، دهان مازندرانی ها پر از «برف و شیره» شد؛ مسئولی که همچنان پابرجاست. پیش از این مازندرانی ها معتقد بودند که باران شب یلدا یعنی گریه مادربزرگ. همچنین اگر در آخرین شب پاییز برف ببارد، پتوهای سرد مادربزرگش را بیرون می اندازند و اگر شب باران ببارد، گردنبند مادربزرگ اش پاره می شود.

یلدا در خوزستان

از سوی دیگر مردم خوزستان برای این شب در شب یلدا آداب و رسوم مختلفی از جمله شاهنامه خوانی، شعر خوانی، فندق شکستن و … را انجام می دهند. مردم خوزستان نیز مانند مردم کرمان تا صبح که کاروان گنج قارون از راه می رسد، طبق آداب و رسوم قدیمی زندگی می کنند.

اهواز هم برای عصر امروز شاهد کامیون های حمل هندوانه و خربزه در شهر است و به نوعی مردم علاقه زیادی به گذراندن این شب در کنار هم دارند.

یلدا در فارس

در استان های فراس و شیراز، مردم گرد هم می آیند و صبح را با خوردن میوه ها و آجیل های خاص مانند انجیر، قصابی، انگور و برنج می گذرانند. در این منطقه یکی از فعالیت هایی است که همه برای انجام «فال کلوک» هیجان زده می شوند.

ساعت یک کوزه بزرگ با دهانه پهن است که امروز عصر خانواده علامت مخصوصی را در کوزه می گذارند و کودکی را برای بیرون آوردن علامت از کوزه انتخاب می کنند. بعد از اینکه علامت از داخل کوزه برداشته شد، شعری از حافظ به صورت منادی می گیرید و هر فردی از شعر خوانده شده متوجه منادی می شود.

یلدا در همدان

همدانی ها نیز عصر امروز پذیرای پیامبر زنی به نام «فال سوزان» خواهند بود. برای این فال، همه دور اتاق نشسته اند و پیرزنی در حال خواندن شعری بارها و بارها است. دختربچه‌ها در پایان هر شعر، سوزنی روی پارچه‌ای می‌سازند که بریده و آبیاری نشده است و مهمان‌ها به ترتیب نشستن اشعار پیرزن را به فال می‌گیرند.

همدانی ها تنقلات مناسب با آب و هوای آن منطقه را امشب نیز تهیه کرده و همزمان با دورهمی و شعرخوانی مصرف می کنند.

انتهای پیام/