ایذه در آستانه ثبت به عنوان شهر ملی گلیم – خبرگزاری آنلاین | اخبار ایران و جهان
خبرگزاری آنلاین – گروه استان ها: گلیم دست بافته ای سنتی با نقوشی که از طبیعت کشاورزی و زندگی عشایری الهام گرفته قرن هاست که در فرهنگ و زندگی مردم ایران جایگاه ویژه ای دارد. این هنر در شهر ایذه واقع در استان خوزستان به اوج شکوفایی خود رسیده و اکنون این شهر در آستانه کسب عنوان «شهر ملی گلیم» قرار دارد گامی که می تواند آن را به صحنه جهانی صنایع دستی معرفی کند.
گره های عشق در گلیم های ایذه
در روستایی کوچک زیر سایه بلوط های کهنسال ایذه بی بی تاج ماه پیرزنی با دستانی پرچین و چروک هر روز کنار گلیمش می نشیند. انگشتانش که گویی قصه قرن ها را در خود دارند نخ های پشمی را با مهارتی دیرین به هم گره می زنند. این نخ ها رنگ شده با نیل زردچوبه و پوست انار نه فقط گلیم که تکه ای از روح این سرزمین را می بافند.
تاج ماه از کودکی کنار مادرش بی بی گل جهان گلیم بافی را آموخت. مادرش با هر گره لالایی زمزمه می کرد و می گفت هر نقش دعایی است برای زندگی. این هنر نسل به نسل از مادران به دختران رسید مثل رودی که از کوه های زاگرس جاری است. تاج ماه حالا با موهای سفید و کمری خمیده هنوز همان عشق را در هر گره می ریزد. گلیم هایش با نقوش لوزی شکل که از آب باد و زندگی عشایری قصه می گویند انگار زنده اند.
هر گلیم تاج ماه خاطراتی را در خود پنهان دارد گلیمی که برای عروسی اش با نقش آب و آئینه بافت یا گهواره ای که شب ها زیر نور ماه برای نوه اش آماده کرد. این نقش ها فقط رنگ و خط نیستند؛ قصه خاکی اند که او را پرورانده قصه زنانی که با صبر و عشق زندگی را گره به گره ساخته اند.
تاج ماه شاید سال های زیادی پیش رو نداشته باشد اما دلش آرام است. دخترش نوه اش و کودکان روستا این دار را زنده نگه می دارند. هر گره او دعایی است برای جاودانگی این هنر برای اینکه گلیم های ایذه مثل قصه خودش تا ابد در جهان بدرخشند.
شکرالله قاسمی معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی خوزستان در گفتگویی رسانه ای اعلام کرد: فرآیند ارزیابی اولیه برای ثبت ایذه به عنوان شهر ملی گلیم با حضور بهزاد احمدی فارسانی مدیرکل دفتر آموزش و ترویج صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی انجام شده است.
وی اظهار کرد: بازدید از کارگاه های گلیم بافی المان های شهری مزین به نقوش گلیم و درخواست های مکرر اهالی ایذه نشان دهنده عزم جدی برای تحقق این هدف است. در صورت کسب شاخص های لازم پرونده ایذه به شورای ملی ثبت آثار وزارتخانه ارجاع خواهد شد.
هنری با ریشه های عمیق
گلیم های ایذه به دلیل استفاده از پشم مرغوب رنگرزی گیاهی و بافت چاکدار و محکم در میان دست بافته های ایرانی جایگاه ویژه ای دارند. نقوش لوزی شکل این گلیم ها که نمادهایی از آب هوا و زندگی عشایری را به تصویر می کشند نه تنها کاربردی بلکه از نظر زیبایی شناسی نیز مسحورکننده اند. این ویژگی ها گلیم ایذه را به محصولی محبوب در بازارهای داخلی و بین المللی تبدیل کرده است.
بر اساس آمار رسمی ایذه هم اکنون دارای بیش از ۲۹ کارگاه فعال گلیم بافی و دو آموزشگاه رسمی است. در سال ۱۴۰۳ حدود ۵۰۰ بافنده مدرک رسمی گلیم بافی دریافت کرده اند و هفت هنرمند این شهر موفق به کسب نشان ملی گلیم شده اند. علاوه بر این یک بانوی کارآفرین ایذه ای به دلیل فعالیت های برجسته در این حوزه به عنوان کارآفرین برتر معرفی شده است.
قاسمی با اشاره به رشد چشمگیر کارگاه های گلیم بافی در سال های اخیر افزود: توسعه این کارگاه ها و آموزش گسترده بافندگان ایذه را به یکی از مراکز اصلی تولید گلیم در ایران تبدیل کرده است. ما همه امکانات شهرستان را برای تحقق این هدف به کار بسته ایم تا از این فرصت برای ایجاد اشتغال پایدار و افزایش درآمدهای شهری بهره ببریم.
چشم انداز جهانی
کارشناسان معتقدند که ایذه نه تنها شایستگی عنوان شهر ملی گلیم را دارد بلکه می تواند به عنوان شهر جهانی گلیم نیز مطرح شود. عباس رحیمی پژوهشگر صنایع دستی در گفت وگویی اظهار کرد: ایذه پتانسیل های بیشتری نسبت به دزفول که پیش تر به عنوان شهر جهانی کپوبافی ثبت شد دارد. وجود ۱۲ آموزشگاه و ۱۲ تعاونی گلیم بافی در ایذه در مقایسه با تعداد محدود آموزشگاه ها و تعاونی ها در دزفول نشان دهنده ظرفیت عظیم این شهر است.
رحیمی با تأکید بر کیفیت و کاربرد گسترده گلیم های ایذه افزود: با ساماندهی زیرساخت های موجود و حضور ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی برای بازدید از کارگاه ها بازارچه ها و تعاونی های گلیم بافی ایذه می تواند فرآیند ثبت جهانی را با موفقیت آغاز کند.
ثبت ایذه به عنوان شهر ملی یا جهانی گلیم می تواند تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و فرهنگ منطقه داشته باشد. گلیم بافی نه تنها منبع درآمد برای صدها خانواده در ایذه است بلکه به حفظ و ترویج هویت فرهنگی این منطقه کمک می کند. کارگاه های گلیم بافی به ویژه برای زنان فرصت های شغلی پایداری فراهم کرده و به توانمندسازی اقتصادی جوامع محلی منجر شده است.
چالش هایی وجود دارد
با وجود پتانسیل های فراوان موانعی نیز بر سر راه ثبت جهانی ایذه وجود دارد. رحیمی به کمبود برخی زیرساخت ها مانند بازارچه های دائمی و استاندارد برای عرضه محصولات اشاره کرد و گفت: رفع این موانع و جلب توجه ارزیابان بین المللی نیازمند همکاری همه جانبه مقامات محلی و ملی است.
مسئولان محلی در تلاش هستند تا با ایجاد المان های شهری با الهام از نقوش گلیم و توسعه آموزشگاه ها جذابیت ایذه را برای گردشگران و ارزیابان افزایش دهند. قاسمی تأکید کرد: ما در حال برنامه ریزی برای ایجاد فضاهای نمایشگاهی و بازارچه های دائمی هستیم تا گلیم ایذه به بهترین شکل به جهان معرفی شود.
فرآیند ثبت ایذه به عنوان شهر ملی گلیم در مراحل پایانی ارزیابی قرار دارد و انتظار می رود نتیجه آن در ماه های آینده اعلام شود. در صورت موفقیت این شهر به فهرست شهرهای ملی صنایع دستی ایران اضافه خواهد شد و راه برای ثبت جهانی هموار می شود. حضور ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی در ایذه که به گفته رحیمی می تواند به زودی محقق شود گام بعدی برای تحقق این هدف خواهد بود.
کارشناسان معتقدند که موفقیت ایذه در این مسیر نه تنها به رونق اقتصادی منطقه کمک می کند بلکه الگویی برای دیگر شهرهای ایران خواهد بود که به دنبال حفظ و ترویج هنرهای سنتی خود هستند. گلیم ایذه با نقوشی که داستان زندگی و طبیعت را روایت می کنند آماده است تا جایگاهی شایسته در صحنه جهانی به دست آورد.