بادام دستگاه جلوگیری از سرمازدگی درختان

به گزارش خبرنگار ایانا در استان چهارمحال و بختیاری، مهمترین محصول باغی چهارمحال و بختیاری بادام است و این استان توانسته با تولید بیشترین بادام در کشور برای ۱۰ سال متوالی رتبه اول کشور را در تولید این محصول کسب کند.

سالانه حدود ۲۴ هزار تن انواع مختلف بادام در این استان تولید می‌شود و بخش قابل توجهی از آن در خود کشور مصرف می‌شود و بخشی دیگر نیز صادر می‌شود.

با این توضیحات دریافت می‌شود که نگهداری و مراقبت از باغات و محصولات کشاورزی در برابر سرمایه‌گذاری، آفات، بیماری و … مهمترین اقدام باغداران برای رسیدن به محصول با کیفیت است که با توجه به قرار گرفتن در فصل پاییز و احتمال سرمازدگی در پاییز و زمستان خبرنگار این رسانه به دنبال روش‌های محافظت درختان در برابر توده‌های هوای سرد رفته و گفت‌وگوی زیل را به همین منظور آماده کرده است که با هم می‌خوانیم.

فرشید شبانی در گفت گو با خبرنگار ایانا در شهرکرد گفت: در چهارمحال وبختیاری دو نوع سرمازدگی جبهه‌ای و تشعشعی باغات و مزارع کشاورزان را تهدید می‌کند و از آنجایی که بیشتر باغات استان در سطح شیب‌دار هستند سرمازدگی جبهه‌ای بیشترین خسارت را وارد می‌کند.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری افزود: تفاوت این ۲ مدل سرمازدگی در این است که جبهه‌ای یک دفعه وارد استان می‌شود و مدتی منطقه را درگیر می‌کند اما تشعشعی بیشتر کف دره‌ها و مکان‌های گود را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: سرمازدگی که امسال باغات ما را تحت تأثیر قرار داد از نوع جبهه‌ای بود که ۷۰ درصد باغات بادام را درگیر کرد

بخاری باغی بهترین روش مقابله با سرمازدگی

شبانی روشن کردن بخاری باغی یا پلارهای باغی را بهترین راه برای مقابله با سرمازدگی دانست و اظهار داشت: روشن کردن این دستگاه باید با توجه به اعلام وضعیت توسط هواشناسی باشد که شبی که توده هوای سرد هجوم می‌آورد روشن کردن ۱۰۰ بخاری در هر هکتار کافی است.

وی ادامه داد: نوع چیدمان این بخاری‌ها به صورت کپه آتش است که بهتر است قبل از چیدمان با کارشناسان جهادکشاورزی مشورت و هماهنگی شود.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی استان بیان کرد: این روش ارزانترین و بهترین روش اما از لحاظ کارگر و زمان وقت‌گیر است ولی کارایی خود را در این استان ثابت کرده است.

وی دوربین‌های بادی و استفاده از ارقام دیر گل‌ده را از روش‌های دیگر مقابله با سرمازدگی دانست و افزود: در محصولات پاییزه آبیاری شبانه قبل از هجمه جبهه سرمازدگی، در نهالستان‌ها استفاده از پوشش نانو روی سطح باغ و درختان گردو و بادم قبل از ریزش برگ‌ها، تغذیه گیاهان نیز سبب افزایش مقاومت دربرابر سرمازدگی است لذا استفاده از کودهایی که شامل روی، سولفات و پتاسیم و اوره هستند توصیه می‌شود.

شبانی ادامه داد: همچنین لازم است در اردیبهشت ماه یک هفته قبل از گل دهی از این کودها استفاده شود که باعث افزایش مقاومت گل‌های درخت بادام می‌شود.

ضدیخ درختان شایعه است

وی با بیان اینکه محصولی به نام ضدیخ باغات و درختان در فضای مجازی تبلیغ می‌شود که شایعه‌ای بیش نیست، افزود: باغداران هیچگاه نیازهایشان را از طریق فضای مجازی برطرف نکنند و قبل از استفاده هر محصولی با مشاوران و کارشناسان جهادکشاورزی مشورت کنند و همه محصولات را از فروشگاه‌های معتبر تهیه کنند.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی استان بیان کرد: غیراز روش‌های فعال یعنی استفاده از کودها و ارقام مقاوم مابقی اقدامات باید شب قبل از حمله جبهه‌ها با توجه به هشدارهای هواشناسی مورد استفاده قراربگیرد.

روش چوم‌سوزی در سرمازدگی توصیه نمی‌شود

وی ادامه داد: تحقیقاتی درباره روش چوم‌سوزی انجام شده و به عنوان یک روش در سامان و دستگرد مورد استفاده قرار گرفت اما تاثیر خاصی نداشت و تنها در حد نیم درجه گرما ا افزایش می‌دهد لذا به‌عنوان روش موثر توصیه نمی‌شود.

رنگ کردن تنه درخت بهترین راه مقابله با آفتاب‌سوختگی

شبانی در پایان گفت: سرمازدگی زمستانه یا آفتاب سوختگی زمستانی ناشی از برق آفتابی است که فردای روز بارندگی از برف به تنه درختان بازتاب می‌شود که بهترین روش برای مقابله با این نوع سرمازدگی رنگ کردن تنه درختان با رنگ سفید از جنس پلاستیک می‌باشد که از جذب نوبر اساس آمارهای ارائه شده تنها حدود10درصد از کل زمینهای قابل کشت  درختان بادام دنیا ممکن است بدون تنش سرما باشند. بنابراین در بیش از 90درصد اراضی قابل کشت دنیا اعم از مزارع و باغات بادام هر ساله کم و بیش پدیده سرمازدگی محصولات زراعی و باغی را مورد تهدید قرار می دهد.

به طوری که میزان خسارت ناشی از سرمازدگی درختان بادام در ایالات متحده آمریکا سالانه حدود3تا 4درصد در برخی مناطق نظیر برزیل و نیمکره جنوبی حدود 5 درصد، و در ایران 3-2.5درصد گزارش شده است.

سرمازدگی درختان بادام یکی از مشکلات اساسی صنعت باغداری کشور ما می باشد به طوری که هر ساله در بسیاری از نقاط کشور درختان باغ های بادام کم و بیش دچار سرمازدگی می شوند. اگر چه از نظر زمان وقوع سرما، سرمازدگی ها را به انواع سرمازدگی زمستانه، بهاره و پاییزه تقسیم بندی می کنند.

ولی میزان خسارت هر کدام از این نوع سرمازدگی ها بسته به شدت افت دمای هوا، مدت استقرار جبهه هوای سرد در یک منطقه و تکرار و تداوم آن و حالت فیزیولوژیکی گیاه متفاوت می باشد.

با توجه به این که درختان بادام می توانند دمای 22- تا 25 درجه سانتی گراد را در فصل زمستان که در حالت خواب فیزیولوژیکی می باشند و یا در اوایل پاییز که در حال ریزش برگ و شروع خواب زمستانه می باشند تحمل نمایند. به ندرت دچار سرمازدگی زمستانه و یا سرمازدگی پائیزه می شون

بنابراین در بین سه نوع سرمازدگی محصولات کشاورزی معمولا “سرمازدگی بهاره از دو نوع دیگر برای درختان بادام مهم تر بوده چرا که این سرمازدگی در اغلب سال ها حتی در یک منطقه ممکن است تکرار شده و خسارت زیادی به بهره برداران بخش کشاورزی وارد می نماید

معمولا درختان بادام به خصوص درختان میوه سردسیری و معتدل در حالت خواب فیزیولوژیکی (زمان خزان درختان) از بالاترین درجه تحمل سرما برخوردار می باشند. ولی هر چه به اواخر این دوره نزدیک تر می شوند به خصوص در زمانی که نیاز سرمایی درختان تامین شده و با گرم شدن هوا جوانه ها شروع به فعالیت می نمایند، حساسیت آن ها به سرما افزایش می یابد.

به طوری که مرحله تشکیل میوه از حساس ترین مراحل فنولوژی درختان میوه به سرما میباشد. هر ساله در اثر سرمازدگی درختان بادام خسارت های زیادی به بهره برداران این حرفه وارد می شود. این خسارت عمدتا به دلیل تشکیل کریستال های یخ در بافت های درخت در دمای زیر صفر پدید می آید.

در این دما ذرات یخ در داخل یا روی بافت های گیاه تشکیل می شود و در منافذ بین سلولی یا درون سلولی پخش گردیده و باعث شکاف غشاهای سلولی و خسارات دیگر می شود که در نتیجه این اعمال بافت های حساس از جمله میوه های تازه تشکیل شده دچار سرمازدگی می شوند.

بررسی های انجام شده نشان میدهد که هر ساله باغ های درختان میوه در استان اصفهان مورد تهدید انواع سرمازدگی (زمستانه، بهار و پاییزه) بوده و کم و بیش دچار خسارت گردیده اند به طوری که در سال1382مبلغ 1344163 میلیون ریال، در سال1384 مبلغ 1532433 میلیون ریال، در سال 1385 مبلغ 57646742میلیون ریال و در سال 1386 مبلغ 719966 میلیون ریال به باغ های درختان میوه استان اصفهان خسارت وارد شده است.

در شهرستان نجف آباد که از مناطق عمده بادام کاری استان اصفهان می باشد در سال 1376باغ های بادام به میزان 75 درصد و در سال 78 به میزان 90 درصد دچار خسارت سرمازدگی شدند.

درختان بادام به دلیل زود گلدهی نسبت به سایر گونه های درختان میوه بیشتر در معرض خسارت سرمای دیررس بهاره قرار می گیرند به طوری که هر ساله مقداری از محصول درختان بادام در مناطق بادام کاری کشور در اثر این عارضه از بین می رود و خسارت های زیادی را به باغداران وارد می نماید.

با توجه به اهمیت سرمازدگی بهارهدرختان بادام، شناخت انواع یخبندان ها (عامل اصلی سرمازدگی بهاره) و چگونگی خسارت دیدن درختان بادام در اثر این پدیده برای باغداران ضروری می باشد. در این فصل چگونگی وقوع سرمای دیررس بهاره و روش های مقابله با آن بررسی می شود.

آشنایی با انواع یخبندان در زمستان

یخبندان یا وقوع سرما ممکن است به دو صورت در هر منطقه بوجود می آید .

الف – یخبندان انتقالی:

این نوع یخبندان یا سرما در اثر عبور یک جبهه هوای سرد در یک منطقه بوجود می آید و موجب تقلیل شدید و ناگهانی درجه حرارت آن منطقه می شود.

این کاهش دما که اغلب در محدوده یا زیر صفر بیولوژیک محصول کشت شده در منطقه می باشد باعث وارد آمدن خسارت به آن محصول می شود. در چنین شرایطی گیاهان حرارت خود را به هوای سرد داده و به سرعت افت درجه حرارت پیدا می کنند و دچار سرمازدگی می شوند.

در چنین شرایطی حتی ممکن است حرارت های تشعشعی نیز کارساز و موثر واقع نشوند به عبارت دیگر تحت شرایط یخبندان انتقالی، فعل و انفعالات تشعشعی نمی تواند در کاهش اثرات زیان بار سرما و جلوگیری از شدت یخبندان موثر واقع شود.

زیرا این قبیل فعل و انفعالات بوسیله انتقال و از دست رفتن انرژی حرارتی اجباری توسط گیاهان مغلوب می شود.( معمولا هوای سرد در محل های گود و داخل دره ها بیشتر توسعه یافته و شدیدا خسارت می زنند).

یکی از علائم مشخصه این نوع یخبندان وزش باد شدید و سرد در منطقه است که منجر به وقوع پدیده یخبندان انتقالی می شود. عوارض این نوع سرما زیان آورتر و مبارزه با آن تا حدی مشکل است.

ب. یخبندان تشعشعی :

1. این نوع یخبندان که کاملا منطقه ای بوده و در یک محدوده معین و محیط محدود بدون این که هوای سردی از سایر جاها به منطقه نفوذ کند در اثر تشعشع در خود محل بوجود می آید.

این نوع سرما همواره در شب های ساکت و آرام، بدون ابر و باد و برف و بوران ظاهر می شود. بدین صورت که در شب سطح خاک و گیاه کلیه انرژی دریافتی روز و حتی بیش از آن را به صورت اشعه مادون قرمز در فضا رها نموده و در نتیجه این تشعشع سطح آن ها سردتر از هوا می گردد.

هوا در اثر برخورد با این سطح سردتر و در نتیجه متراکم تر می شود و در سطح زمین باقی می ماند. حاصل این پدیده وارونگی حرارت یا اینورژن نامیده می شود. شدت وارونگی بستگی به اختلاف درجه حرارت هوای سطح زمین و لایه بالای اینورژن دارد.

پدیده وارونگی در سطح باغ مضاعف می شود زیرا در سطح مؤثر یعنی خاک و نبات هر دو به سرد شدن هوا کمک می نمایند. سرمازدگی تشعشعی در نزدیکی های صبح که دمای سطح زمین و گیاه به حداقل ممکن می رسد اتفاق می افتد.

سرمازدگی تشعشعی در شب های ابری به دلیل جذب و ساطع شدن مجدد بخشی از انرژی به سطح زمین اتفاق نمی افتد و بیشتر در هوای صاف و آرام و بدون ابر رخ می دهد.

در این گونه سرمازدگی هرچه از سطح زمین به ارتفاع برویم دما کمی گرم تر می شود و برعکس در نواحی عمیق تر چون وزن هوای سرد سنگین تر است به سطح زمین نفوذ کرده و خسارات بیشتری را به بار می آورد.

بر همین اساس توصیه می شود که از احداث باغ های بادام در مناطق پست و کف دره ها خودداری شود.(11-2) همچنین با اعمال برخی روش های حفاظت گیاهان می توان با سرمازدگی تشعشعی مقابله کرد.

شناخت انواع یخبندان برای باغداران اهمیت زیادی دارد. زیرا باغدار با تشخیص نوع یخبندان می تواند تصمیم بگیرد که از کدامیک از روش های حفاظت درختان بادام در برابر سرما استفاده نماید و تدارکات لازم را به موقع فراهم آورد.

شرایط یخبندان جبهه ای را می توان بوسیله باد شدید و آسمان ابری تشخیص داد ولی شرایط یخبندان تشعشعی بوسیله آسمان صاف و بدون ابر و آرام مشخص می شود.

 چگونگی آسیب دیدگی بافت های گیاهان درختان بادام در اثر سرمازدگی بهاره

انجماد و مرگ بافت های گیاهی و سلول ها تا حدود زیادی به سرعت یخ زدن، طرز بوجود آمدن بلورهای یخ، قابلیت سرد شدن سریع و خاصیت نفوذ پذیری سلول ها بستگی دارد.

معمولا” با کاهش دما، پایین تر از صفر فیزیولوژیکی درختان بادام  در دماهای زیر صفر بر حسب میزان مقاومت بافت گیاهی بلورهای یخ در بافت ها تشکیل شده و موجب از بین رفتن آن ها می شود. طی این عمل بلورهای یخ در سطح سلول ها یا در فاصله میان پروتوپلاست و  دیوار سلولی تشکیل می شود.

فشار آب سلول بیشتر از فشار آب در یخ تشکیل شده در همان دما است و لذا آب از میان غشاء پلاسمایی به طرف یخ موجود در فضای بین سلول ها منتشر خواهد شد. بنابراین سلول آب خود را از دست می دهد و پلاسمولیز می شود. اگر حالت پلاسمولیز سلول شدید باشد، سلول ها آسیب دیده و از بین میروند.

اگر سرعت سرد شدن کم باشد و یخ زدن به صورت تدریجی اتفاق افتد، سلول مقاوم شده و سلول های مقاوم شده گیاهان خشبی می توانند این انجماد برون سلولی را تحمل می کنند. ولی اگر سرعت سرد شدن زیاد باشد و یخ زدگی در بافت ها به طور سریع صورت گیرد سلول ها از بین می روند. زمانی که اطراف یک سلول یخ تشکیل می شود سیتوپلاسم سلول آب و املاح را به آن می دهد. در سلول های مقاوم به سرما هرگز یخ وارد غشاء سلولی نمی شود ولی در سلول های غیر مقاوم یخ غشاء سلولی را پاره کرده و محتویات سلول به فضای بین سلولی می ریزد.

 عوامل مؤثر در شدت خسارت سرمازدگی درختان بادام

عوامل مختلفی در میزان خسارت ناشی از سرمازدگی درختان بادام موثر می باشد که اهم آن ها عبارتند از:

• مدت سرما–جوانه های درخت بادام در حالت تورم تا 5 درجه سانتیگراد زیر صفر، در حالت باز شده تا 4.5 درجه زیر صفر، در هنگام شکوفه کامل تا 5/ 3- درجه زیر صفر و در حالت میوه سبز جوان تا یک درجه زیر صفر را به مدت نیم ساعت بدون آسیب دیدن تحمل می کنند ولی اگر میزان سرما یا مدت آن از این حد بیشتر شود و یخبندان طولانی شود خسارت بیشتری به محصول درختان بادام وارد می شود.(11-2)
• موقعیت جوانه گل ها روی درخت –معمولا”هوای سرد به علت سنگینی در نزدیکی سطح زمین متمرکز می شود و هر چه از سطح زمین بالاتر برویم هوا گرم تر می شود.
• بنابراین هر چه گل ها در ارتفاع بالاتری از سطح زمین قرار گرفته باشند خطر سرمازدگی آن ها کمتر می شود. برهمین اساس توصیه می شود درختان بادام در مناطق سرد به فرم پا بلند تربیت شوند.
• پوشش خاک –پوشش سطح خاک یکی از عوامل تشدید کننده خسارت سرمازدگی به درختان بادام می باشد. زیرا در مناطقی که کف باغ پوشش سبز دارد سرمازدگی بیشتر از خاک های عریان و بدون پوشش علفی اتفاق می افتد.

در بررسی هایی که پس از یخبندان در یک باغ بادام انجام شده مشاهده گردید که شکوفه های درختان در قطعه عاری از علف در مقایسه با گل های درختانی که در داخل یا در حاشیه منطقه پوشیده از علف واقع شده اند، سالم تر و از سرمازدگی در امان باقی مانده اند(جدول 11 -1). اثر پوشش سطح زمین را در مقایسه با زمین بدون پوشش از نظر تعداد شب های یخبندان و کاهش درجه حرارت نشان می دهد.

جدول شماره 11-1-مقایسه اثر وضعیت سطح زمین از نظر کاهش درجه حرارت در موقع سرما

شرایط سطح زمین	حداقل درجه حرارت در سه شب یخبندان	معدل درجه حرارت	تعداد شب های یخبندان
زمین گود با پوشش گیاهی	3.5	1.8-	4.1-	0.6-	17
زمین مسطح با پوشش گیاهی	1.6-	6.6-	3.7-	0.2	15
زمین بدون پوشش	0.2	3.4-	0.5	4	6

• نوع رقم میزان مقاومت و یا حساسیت ارقام مختلفدرختان بادام بسته به ماهیت ژنتیکی آن ها در برابر سرما متفاوت می باشد. بر همین اساس در گونه درختان بادام نیز بین ارقام مختلف بادام از نظر مقاومت در برابر سرما تفاوت وجود دارد و برخی ارقام بادام نسبت به سرما مقاوم تر می باشند.

بررسی های انجام شده نشان می دهد که اغلب ارقام بادام ایتالیایی و برخی از دورگ های بادام مثل فرانیس مقاومت بیشتری نسبت به سرمای بهاره دارند. همچنین در بین ارقام محلی ایران رقم مامایی و علی اکبر ربیع نسبت به رقم منقا مقاومت بیشتری در مقابل سرمای بهاره از خود نشان می دهند.

• وضعیت فیزیولوژیکی درختان وضعیت فیزیولوژیکی درخت عامل بسیار مهمی در میزان مقاومت آن به سرمازدگی می باشد. وجود یک دوره سرد و خشک طولانی همراه با وزش باد تکامل گل ها را کند می کند و آن ها را به سرمای بهاره مقاوم می سازد در صورتی که محیط گرم و مرطوب باعث تکامل فوری درختان بادام و در نتیجه سبب سرمازدگی آن ها می شود.

سرمای بهاره و ارتباط آن با مسائل بیولوژیکی درختان بادام

به دلیل متفاوت بودن خصوصیات ژنتیکی و شرایط اکولوژیکی مورد نیاز گونه ها و ارقام مختلف درختان بادام ، درجه حرارت بحرانی برای هر یک از درختان میوه در نقاط مختلف دنیا متفاوت است. به طوری که حتی در برخی موارد تا 5 درجه سانتی گراد اختلاف دمایی بین ارقام وجود دارد.

به جز این دو عامل، عوامل دیگری هم در تعیین میزان درجه حرارت بحرانی گیاهان دخالت دارد که بطور خلاصه به آن ها اشاره می شود.

-اختلاف در شرایط درونی شکوفه ها مقاومت متفاوتی از آن ها در برابر سرما نشان دهد.

– وضعیت و موقعیت خاص هر گل در روی درخت، با دیگری تفاوت دارد.

– ارقام مختلف یک گونه، مقاومت های متفاوتی از خود در برابر سرما نشان می دهند.

در هر حال درجه حرارت خطرناک برای درختان بادام در مرحله غنچه بسته معادل درجه سانتیگراد زیر صفر، در مرحله گل باز 3درجه زیر صفر و در مرحله میوه تازه 5 /4 تشکیل شده یک درجه زیر صفر مشخص گردیده است(جدول 11-2) بنابراین هر چقدر جوانه گل از مرحله باز شدن غنچه به مرحله تشکیل میوه نزدیک تر می شود،

مقاومت آن به سرما کمتر می گردد به طوری که گفته می شود حساس ترین مرحله فنولوژی درخت بادام به سرمای بهاره مرحله تشکیل میوه یعنی چغاله می باشد. بررسی های انجام شده نشان می دهد که در مرحله تشکیل میوه خسارت سرمازدگی 5تا 10درصد بیشتر از مرحلة ما قبل آن می باشد.

با این وصف درجه حرارت بحرانی که برای هر یک از مراحل فنولوژی گیاهان با روش های علمی و آزمایشگاهی تعیین می گردد اندکی متفاوت از دمایی است که در طبیعت رخ می دهد.

مقاومت ارقام مختلف بادام به سرما

گونه های مختلف گیاهان و حتی ارقام مختلف داخل یک گونه به دلیل تفاوت در شکل ظاهری گل آن ها و این که بومی مناطق سردسیر باشند یا نباشند در برابر کاهش ناگهانی درجه حرارت هوا مقاومت های متفاوتی را از خود نشان می دهند.

در ارقامی که به طور طبیعی گلبرگ های گل آن ها حالت نیمه باز داشته و اندام های جنسی گل را می پوشانند، این اندام ها تا حدودی در مقابل سرمای زودرس بهاره محافظت می شوند، همچنین ارقامی که گل های آن ها در داخل شاخ و برگ درختان محفوظ می شوند، در مقابل سرمای بهاره کمتر صدمه می بینند.

در برخی از ارقام سرمای بهاره به اندام نر آسیب زده ولی اندام ماده سالم و محفوظ باقی می مانند. علاوه بر مقاومت ارقام به سرمای بهاره، شرایط جوی قبل از بروز سرما هم عامل مؤثر دیگری است که می تواند در شدت سرمازدگی گیاهان دخالت داشته باشد. ا

گر قبل از بروز سرمای ناگهانی، درجه حرارت هوا گرم باشد، شکوفه ها سریع تر به مرحله گل باز رفته و مقاومت آن ها در برابر سرما کمتر خواهد شد. در صورتی که برعکس اگر هوا سرد باشد موقع وقوع سرمای ناگهانی، غنچه در مرحله ای از رشد خواهد بود که مقاومت آن به سرما بیشتر است.

به طور کلی زمان گلدهی یک رقم از نظر مصونیت در برابر سرمای بهاره، از درجه مقاومت آن به درجه معینی از سرما مهم تر میباشد .(جدول -11-3)

بررسی علل سرمازدگی درختان بادام و علائم آن ها

معمولا” در بین مراحل فنولوژی درختان بادام مرحله تشکیل میوه و در بین اعضای گل، تخمدان و دانه های بذر، حساس ترین اعضاء گیاه در برابر سرما می باشند. برای تعیین میزان خسارت سرمازدگی باید چندین شکوفه را به طور اتفاقی از درخت جدا نمود و به دقت تخمدان آن ها را معاینه کرد.

در برخی موارد دیده شده گلبرگ ها ظاهرا “سالم ولی تخمدان و دانه های درون آن صدمه دیده اند. در صورت سالم و سبز بودن این اعضاء، گل سالم محسوب می شود ولی این حالت عمومیت نداشته و در درختان مختلف، متفاوت است.

در انواع درختان میوه هسته دار، ممکن است ابتدا علائم سرمازدگی مشاهده نشود ولی در آخرین مراحل رشد میوه، قبل از رسیدن میوه مقداری صمغ ترشح کرده و حالت طبیعی خود را از دست بدهد که معمولا” این میوه های صدمه دیده، ریزش میکنند.

بسته به شدت صدمات وارد شده، ریزش میوه در مراحل مختلف رشد درخت بادام صورت می گیرد.

لازم به ذکر است که فقط نزول درجه حرارت به زیر صفر باعث وارد آمدن صدمه به گل ها نمی شود. بلکه برخی اوقات کاهش درجه حرارت به مدت چند روز حتی اگر بالای صفر هم باشد، تاثیراتی بر رشد لوله گرده دارد و موجب به تعویق انداختن عمل تلقيح و نهایتا “ریزش گل ها می شود و یا حتی هوای سرد همراه با باد و باران از فعالیت حشرات در زمان گرده افشانی گل ها کاسته و این عمل موجب کاهش و یا عدم تشکیل میوه می شود.

جدول 11-2-حداقل درجه حرارتی که شکوفه های درختان میوه برای مدت نیم ساعت بدون زیان اقتصادی تحمل می کنند.

نوع رقم میوه	جوانه متورم	جوانه باز شده ولی گلبرگ ها دیده نمی شود	گلبرگ ها در تمام شکوفه ها دیده می شوند	گل های وسطی باز و گل های کناری در حال باز شدن	شکوفه کامل	میوه کوچک بعد از ریزش گلبرگ ها
سیب	6.5-تا5.5-	5- تا3  –	4.5- تا 3-	4- تا 3-	3- تا 2.5-	1.5-
گلابی	4.5-تا 4-	4.5- تا 4-	3.5- تا3-	3- تا 2-	2-	1-
زردآلو	9.4-	5.6-	4.4-	–	2.8-	2.2-
بادام	5-	4.5-	4-	–	3-	1-

جدول شماره 11-3-میزان خسارت سرما در مراحل مختلف فنولوژی ارقام مختلف بادام که در معرض درجه حرارت های مختلف قرار داده شده اند.

نام رقم بادام	مراحل فنولوژی	درجه حرارت (سانتی گراد)
1.5-	2-	3-	3.5-	4-	4.5-	5-	5.5-
پیرلس	غنچه صورتی	–	–	–	25	50	75	100	–
شکوفه کامل	–	25	45	75	100	–	–	–
میوه کوچک	25	50	100	–	–	–	–	–
نق پلوس الترا	غنچه صورتی	–	–	–	–	–	60	80	100
شکوفه کامل	–	–	25	50	75	100	–	–
میوه کوچک	25	50	100	–	–	–	–	–
دریک	غنچه صورتی	–	–	–	–	–	25	50	75
شکوفه کامل	–	–	–	25	50	75	100	–
میوه کوچک	25	50	100	–	–	–	–	–
نون پاریل	غنچه صورتی	–	–	–	–	–	–	10	20
شکوفه کامل	–	–	–	–	25	40	75	75
میوه کوچک	25	50	100	–	–	–	–	–

در مناطقی که باغ های درختان میوه دچار خسارت ناشی از سرمای بهاره می شوند، باغداران تلاش زیادی را از قبیل آبیاری باغ، ایجاد دود در باغ و یا پوشش دادن درختان در جهت تقلیل خسارت سرمازدگی انجام داده اند.

ولی به دلیل عدم اطلاع از زمان دقیق وقوع سرما، طولانی شدن مدت سرما و یا وقوع پی در پی سرما در یک دوره این روش ها کارایی لازم را نداشته و نتوانسته درختان را از سرما محافظت کنند.

سرمازدگی بهاره به خصوص در مورد درختانی که زود گل هستند مثلدرختان بادام از اهمیت بیشتری برخوردار است. به طوری که هر ساله خسارت مالی زیادی به بادام کاران کشور وارد می شود.

این مسئله حتی در بازار تجارت بادام هم تأثیر گذار بوده و آن را دچار نوسان می کند.

با این وجود بشر برای حفظ دستمایه خود به دنبال دستیابی به روش های حفاظت درختان میوه از گزند سرمای دیررس بهاره بوده و در پی این تلاش، روش ها و راهکارهای مختلفی را برای حفاظت محصول خود ابداع کرده است.

روش های مختلفی از جمله روشن کردن بخاری، ایجاد دود و مه، آبیاری غرقابی، پوشش درختان، احداث بادشکن، کشت در اراضی شیب دار و در سال های اخیر اختراع دستگاه هایی مانند چاهک معکوس، دستگاه مه پاش، آبیاری بارانی، کاربرد مواد حفاظت کننده جوانه ها و یا موادی که موجب تاخیر انداختن زمان باز شدن جوانه ها می گردد

بالاخره تولید ارقام دیرگل و مقاوم به سرما از طریق گزینش در میان توده های محلی و یا انجام عمل هیبریداسیون از جمله راهکار هایی هستند که بشر همزمان با پیشرفت علم و تکنولوژی آن ها را ابداع و مورد استفاده قرار داده است.

هر یک از این روش ها کارایی خاص خود را دارند ولی ترکیب یک یا دو روش اثر گذاری بهتری دارد.

امروزه روش های مختلف حفاظت درختان در برابر سرما را از نظر میزان تأثیر و کاهش خسارت سرمازدگی به دو دسته کلی روش های بلند مدت یا غیرفعال (روش حفاظت غیر مستقیم) و روش های کوتاه مدت با فعال (روش حفاظت مستقیم) گروه بندی می کنند.

در اینجا ضمن برشمردن این راهکارها روش هایی که اهمیت بیشتری دارند مورد بررسی قرار می گیرند.

روش های بلند مدت حفاظت درختان بادام در برابر سرمای بهاره

روش های بلند مدت حفاظت گیاهان به سادگی و با هزینه کم قابل اجرا میباشند و اثرات چشمگیر در کاهش خسارت سرمازدگی محصولات باغی دارند.

این روش ها شامل عواملی مانند انتخاب منطقه و محل مناسب احداث باغ (مکان یابی صحیح)، انتخاب نوع گونه و رقم میوه مناسب و سازگار با اقلیم منطقه، انتخاب زمین و خاک مناسب برای احداث باغ، انتخاب پایه مناسب، انتخاب سیستم تربيت و هرس مناسب درختان، احداث بادشکن و نصب وسایل و ابزارهای هشدار دهنده هواشناسی از آن جمله می باشند.

روش های بلند مدت حفاظت درختان باید قبل و یا در حین انجام عملیات احداث باغ اجرا شوند در غیر این صورت اجرای بسیاری از این روش ها بعد از احداث باغ غیر ممکن بوده و یا اجرای آن ها با هزینه زیادی عملی خواهد شد که در این صورت کارایی لازم را نخواهند داشت.

1.  انتخاب منطقه و محل مناسب برای احداث باغ
2.  انتخاب زمین و خاک مناسب برای کاشت درختان
3. احداث باغ بادام در زمین های شیب دار
4. انتخاب ارقام میوه مناسب و سازگار با شرایط آب و هوایی منطقه
5. انتخاب ارقام دیر گل و مقاوم به سرمای بهاره
6.  انتخاب پایه مناسب که موجب القاء دیر گلدهی می شود
7.  احداث بادشکن
8.  انجام عملیات به زراعی و اعمال مدیریت صحیح باغداری (تغذیه مناسب و کافی درختان، فرم دهی مناسب درختان، مبارزه با علف های هرز باغ)

با توجه به اهمیت و کارایی هر یک از این عوامل در حفاظت درختان میوه از سرمازدگی در اینجا به طور خلاصه نقش هر یک از این عوامل در جلوگیری از سرمازدگی درختان بادام مورد بررسی قرار می گیرد.

انتخاب منطقه و محل مناسب برای احداث باغات بادام

چون هر یک از درختان میوه به شرایط اکولوژیکی خاص نیاز دارند و دامنه تحمل حرارتی و یا سازگاری آن ها با هر نوع شرایط خاکی و اقلیمی متفاوت است قبل از هر گونه اقدامی جهت احداث باغ باید در خصوص انتخاب نوع گونه و ارقام درختان میوه مورد نظر مطالعات کافی صورت گیرد، در این خصوص باید نیازهای اکولوژیکی، شرایط اقلیمی و خاکی مورد نیاز ارقام میوه پیشنهادی مشخص شود.

سپس شرایط اقلیمی و خاکی محل و منطقه مورد نظر جهت احداث باغ دقیقا مطالعه شود

پس از تطبيق شرایط اقلیمی و خاکی این منطقه با نیازهای اکولوژیکی گونه های درختان میوه پیشنهادی، بهترین نوع گونه و یا ارقام میوه ای که با شرایط اقلیمی حاکم بر این منطقه سازگاری دارند انتخاب شود، سپس با رعایت اصول فنی اقدام به اجرای عملیات احداث باغ می گردد.

عواملی همچون ارتفاع از سطح دریا، موقعیت و شیب زمین، میکروکلیماهای موجود در منطقه، جهت و سرعت وزش بادهای موسمی (سرد یا گرم) منطقه دقیقا باید مورد بررسی قرار گیرند.

انتخاب گونه و ارقام مناسب درختان بادام

پس از انتخاب محل و منطقه احداث باغ باید گونه و ارقام مناسب که با شرایط اقلیمی آن منطقه کاملا سازگاری دارد انتخاب شود.

در این خصوص باید تمام نیازهای اکولوژیکی درخت میوه از جمله دما، آب، خاک، طول فصل رویش منطقه مورد توجه قرار گیرد، گونه و رقم میوه ای انتخاب شود که بتواند در شرایط اقلیمی آن منطقه به خوبی استقرار یافته و محصول اقتصادی تولید نماید.

در این میان استفاده از ارقام دیرگل و مقاوم به سرمای دیررس بهاره از هر نوع درخت میوه ای بسیار مهم است برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز باید از مراکز تحقیقات کشاورزی کمک گرفت و ارقام میوه مناسب منطقه را با کمک کارشناسان با تجربه انتخاب کرد که در آینده درختان کمتر دچار مشکل سرمازدگی شوند.

انتخاب ارقام درختان بادام دیر گل

درختان بادام از اولین درختانی هستند که در بهار با گرم شدن هوا، شکوفه می کنند و بیشتر از سایر گونه ها در معرض خطر سرمازدگی می باشند ولی این بدان مفهوم نیست که مقاومت آن ها به سرما در مقایسه با دیگر گونه ها کمتر است بلکه در برخی کنند و بیشتر از سایر گونه ها در معرض موارد حتی بیشتر هم می باشد.

بنابراین جهت پیشگیری و کاهش خسارت سرمازدگی می توان ارقامی از بادام را که جزو ارقام دیرگل محسوب می شوند برای احداث باغ انتخاب و کشت نمود.

در سال های اخیر تحقیقات زیادی برای تولید ارقام بادام دیرگل در مراکز تحقیقات استان های آذربایجان شرقی، سمنان، خراسان، اصفهان و چهارمحال بختیاری و کرج انجام شده است و به نتایج سودمندی دست یافته اند.

ارقام بادام دیرگل سهند،شکوفه، آذر، یلدا، شاهرود12، 15، 17، 18، 21، نتایج حاصل از این تحقیقات انجام شده است که امروزه در سراسر کشور توسعه یافته اند. علاوه بر دیرگل بودن درختان،طول  دوره گلدهی و موقعیت جوانه ها روی شاخه نیز در میزان سرمازدگی موثر می باشد.

الف – طول دوره گلدهی و تأثیر آن در سرمازدگی

در مناطق و محیط های مختلف، طول دوره گلدهی درختان متفاوت است.

اگر در یک منطقه، گل دهی درختان میوه زودتر آغاز شود، طول دوره شکوفه، طولانی تر خواهد بود.

بررسی های انجام شده نشان می دهد که طول دوره گل، اثر زیادی در سرمازدگی شکوفه ها نداشته بلکه مصونیت و یا خسارت یک رقم در یک محل بیشتر به خواص ژنتیکی آن رقم بستگی دارد.

از آن جایی که در مراحل گلدهی، مرحله تشکیل میوه، حساسیت به سرما بیشتر از مراحل اولیه است، ارقام زود گل بیشتر صدمه می بینند بنابراین تاریخ گلدهی درختان عامل تعیین کننده می باشد.

ب- موقعیت جوانه گل روی شاخه و اثر آن در میزان سرمازدگی

علاوه بر تفاوت زمان گلدهی در ارقام مختلف، باز شدن گل ها بر روی یک درخت بر حسب موقعیت جوانه های گل روی شاخه ها، با فاصله چند روز از هم اتفاق می افتد.

کما این که با بروز سرمای بهاره، گل های وسطی گل آذین از بین رفته ولی شکوفه های جانبی آن که هنوز باز نشده اند، سالم باقی می مانند. همچنین تاریخ گلدهی جوانه های بالای شاخه با جوانه هایی که در قاعده شاخه ها قرار گرفته اند متفاوت بوده و نتیجتا “مقاومت در برابر سرمازدگی هم یکسان نخواهد بود.

از طرف دیگر، قدرت درخت در تاریخ گل دادن آن بی تاثیر نمی باشد.

بررسی های انجام شده نشان می دهد که درختان قوی 3-2 -روز دیرتر از درختان ضعیف به گل می روند. عامل قوی بودن درخت در این مورد، تأثیر قطعی ندارد ولی آنچه مسلم است، انتخاب ارقام دیرگل یکی از بهترین و مطمئن ترین روش ها می باشد.

ج- رابطه نیاز سرمائی و حرارتی ارقام بادام با زمان گلدهی و سرمای بهاره

بررسی های انجام شده نشان می دهد که بین خواب فیزیولوژیکی، نیاز سرمائی و حرارتی و زمان گلدهی درختان میوه خزان دار رابطه تنگاتنگی وجود دارد.

اصولا ” بیداری درخت و زمان گلدهی آن علاوه بر مسائل ژنتیکی تحت کنترل دو عامل فیزیولوژیکی نیاز سرمائی و نیاز حرارتی جوانه های رویشی و گل می باشد که هر یک بسته به آب و هوای منطقه می توانند نقش خاصی را ایفا نمایند.

بین زمان گلدهی و نیاز سرمائی و حرارتی درختان رابطه با همبستگی مثبت معنی داری وجود دارد و می توان گفت ارقامی که دارای نیاز سرمائی و نیاز حرارتی بیشتری می باشند دیرتر گل خواهند داد این موضوع باید در کشت ارقام مختلف بادام مورد توجه قرار گیرد.

در این رابطه به منظور برآورد نیاز سرمایی و نیاز حرارتی و بررسی زمان گلدهی چند رقم بادام تجارتی و با هدف ارزیابی سازگاری آن ها با شرایط اقلیمی مختلف در سال های 75-74 در مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی آزمایشی توسط دژم پور و گریگوریان روی هفت رقم بادام با صفات گلدهی متفاوت انجام شده است (جدول ۱۱-۴).

در صورتی که همین رقم در مناطق نسبتا گرم به صورت یک رقم دیرگل عمل خواهد کرد.

رقم منقا با خواب فیزیولوژیکی کم و نیاز حرارتی جزئی در مناطق گرم تر بدون هیچ مشکلی قابل کشت می باشد.

رقم شکوفه به رغم داشتن نیاز سرمایی و حرارتی کمتر از رقم نق پلوس اولترا  به صورت دیرگل عمل می کند لذا در کاشت آن در مناطق مختلف باید مطالعات سازگاری بیشتری صورت گیرد. رقم N.P.U با نیاز سرمایی و حرارتی محدود تر توام با گلدهی زود وقت برای کاشت در مناطق سرد توصیه نمی شود.

جدول شماره 11-4-خصوصیات فیزیولوژی جوانه ها و نیاز سرمائی و حرارتی ارقام بادام

نام ارقام به ترتیب دیر گلدهی	بیداری 50 درصد جوانه رویشی	تاریخ تمام گل	نیاز سرمایی (C.U)	نیاز حرارتی (G.D.H)	ترتیب دیر گلدهی ارقام
سهند شکوفه N.P.U آذر منقا	19 فروردین 17 فروردین 17 فروردین 16 فروردین 16 فروردین 14 فروردین 9 فروردین	27 فروردین 23 فروردین 23 فروردین 20 فروردین 20 فروردین 14 فروردین 7 فروردین	384 347 324 200 220 329 جزئی(50)	91100 7500 8900 5700 5700 6500 5800	دیرگل دیرگل دیرگل دیرگل نسبتا دیرگل نسبتا دیرگل زودگل

احداث باغ بادام در زمین های شیب دار

در مناطقی که خطر سرمازدگی درختان بادام را تهدید می کند احداث باغ در زمین های شیب دار مستقر روی تپه ها و دامنه ها برای احداث باغ های میوه مناسب بوده و می تواند در مقابله با خسارت سرمازدگی موثر و مفید واقع شود.

توجیه علمی این روش ساده و به این دلیل است که شب سطح زمین در اثر از دست دادن حرارت به صورت تشعشع سرد می شود و هوای محیط نیز در اثر تماس با این سطح سرد از طریق هدایت حرارت خود را از دست داده و سرد می شود.

این هوای سرد که نسبت به هوای گرم سنگین تر و متراکم تر است طبعا به  سطوح پایین مانند کف دره ها و مناطق پست نزول کرده و در آنجا مستقر می شود و این مسئله ممکن است موجب سرمازدگی محصولات کاشته شده در این محل شود.

به این جهت زمین های گود کف دره ها که مانند حوضچه های هوای سرد عمل می کنند مناسب احداث باغ نیستند.

با توجه به این موضوع چون احتمال خسارت یخبندان برای گونه های حساس به سرما از جمله زردآلو و بادام در ته دره ها وجود دارد باید از احداث باغ در چنین زمین هایی خودداری شود

در این گونه مناطق که خطر یخبندان وجود دارد باید زمین ها شیب دار که به خوبی هوا در آن ها جریان دارد، برای احداث باغ انتخاب شوند چون درختان کاشته شده در دامنه ها از خطر یخبندان مصون می مانند.

البته جهت شیب دامنه ها و اراضی کوهستانی نیز مهم است. معمولا در شب های جنوبی خطر سرمازدگی گیاهان بیشتر از شیب های شمالی است در حالی

که شیب های شرقی و غربی حالت متوسط دارند.

چون خورشید در دامنه های جنوبی با یک زاویه انحرافی کوچک تر و در دامنه های شمالی با زاویه انحرافی بیشتر می تابد، در نتیجه طبق قانون کسینوس لامبرت شدت انرژی در دامنه های جنوبی نسبت به دامنه های شمالی بیشتر است، بنابراین دامنه های جنوبی انرژی تشعشعی بیشتری جذب نموده و زودتر و بیشتر گرم تر می شوند.

در این حالت گیاهانی که در دامنه های جنوبی کشت شده اند با کسب انرژی بیشتر زودتر از گیاهان کاشته شده در دامنه های شمالی و مسطح از خواب فیزیولوژیکی بیدار شده و وارد مرحله گلدهی میشوند (گل های آن ها باز می شود) و در نتیجه در معرض خطر سرمازدگی قرار می گیرند.

بنابراین حتی الامکان باید از کاشتن محصولات حساس به سرما در دامنه های جنوبی به خاطر وجود یخبندان و احتمال سرمازدگی گیاهان خودداری شود (شکل 11-1).

شکل 11-1- تصویر یک دره با درختانی را که در کف دره و بالای شیب کشت شده اند را نشان می دهد.

همان طور که شکل نشان می دهد در شب های صاف و آرام، هوای مجاور سطح زمین به علت از دست دادن گرما به طریق تشعشع سرد می شود. این هوای سرد به علت سنگینی و تراکم در کف دره

مستقر گردیده و هوای گرم و سبک کف دره را به سطح بالاتر می راند و بدین ترتیب لایه واژگون حرارتی در این دره تشکیل می گردد. این پدیده به خصوص در شب های یخبندان به نفع درختانی است که در دامنه ها و اراضی شیبدار کشت شده اند.

احداث بادشکن

با توجه به سرمایه گذاری سنگین برای احداث باغ های میوه یک باغدار پیشرو قبل از اقدام به احداث باغ به ویژه در مناطق بادخیز برای حفاظت درختان در برابر وزش بادهای شدید و شرایط جوی نامناسب بایستی امکانات لازم را برای مقابله با این خطرات و کاهش خسارات احتمالی به وجود آورد یکی از روش های حفاظت درختان در برابر باد، احداث بادشکن یا دیوار سبز می باشد.

احداث بادشکن نیز ضوابط و شرایط خاصی دارد که پس از انجام مطالعات لازم و تعیین نوع گونه درخت و یا درختچه هایی که با شرایط اقلیمی محل احداث بادشکن سازگار باشد این درختان و درختچه ها در چند ردیف منظم به صورت دیوار سبز در اطراف باغ و یا مزرعه کشت می شوند.

قبل از احداث بادشکن باید عواملی مانند شدت، ارتفاع، جهت وزش باد و طوفان های خسارت زای منطقه مورد توجه قرار گرفته و سپس نسبت به طراحی و احداث بادشکن با گونه های مناسب منطقه اقدام شود. در طراحی بادشکن باید موارد زیر مورد توجه قرار گیرد.

• تعیین فواصل ردیف های بادشکن از یکدیگر
•  تعیین تعداد ردیف درختان بادشکن
•  تراکم بادشکن
• درختان مناسب بادشکن

روش های کوتاه مدت حفاظت درختان در برابر سرمای بهاره

روش های کوتاه مدت حفاظت درختان از سرمای بهاره معمولا پس از احداث باغ مورد استفاده قرار می گیرند.

هر یک از این روش ها کارایی لازم را دارند و باغدار با توجه به موقعیت باغ، امکانات و سرمایه خود می تواند یک و یا چند روش از این روش های حفاظت درختان را انتخاب نموده و در باغ خود اجرا نماید.

مهمترین روش های کوتاه مدت حفاظت درختان از سرمای بهاره عبارتند از:

1.  به تعویق انداختن زمان گلدهی درختان
2.  ایجاد دود برای گرم کردن هوای باغ
3.  حفاظت درختان از طریق گرم کردن هوای باغ با روشن کردن بخاری
4. محافظت درختان در مقابل سرما با استفاده از سیستم آبیاری بارانی
5.  ایجاد مه مصنوعی با استفاده از دستگاه مه ساز
6. استفاده از ماشین های مولد باد
7.  استفاده از دستگاه چاهک معکوس
8. کنترل باکتری های مولد هسته یخ در جلوگیری از سرمازدگی های بهاره
9. غرقاب کردن زمین باغ در زمان احتمال وقوع یخبندان
10. حفاظت درختان از طریق تولید دود، ابرهای مصنوعی و یا مه
11.  عدم انجام عملیات خاک ورزی
12.  سایر روش های حفاظت درختان بادام از سرمای بهاره

با توجه به اهمیت این روش ها در حفاظت درختان میوه در مقابل سرمای دیررس بهاره در اینجا به طور خلاصه کارایی و نقش هر یک از این روش ها در جلوگیری از سرمازدگی درختان بادام مورد بررسی قرار می گیرد.

به تعویق انداختن زمان گلدهی

برای حفاظت جوانه های بارده درختان میوه در مقابل سرمای دیررس بهاره میتوان زمان گلدهی آن ها را به روش های مختلف فیزیکی و شیمیایی چند روز به تعویق انداخت تا خطر سرمازدگی رفع شود.

برای این منظور می توان از روش هایی مانند سفید کردن شاخه ها به منظور ممانعت از جذب حرارت و گرم شدن جوانه ها، استفاده از مواد شیمیائی و شبه هورمون ها زمان باز شدن جوانه های گل درختان را برای مدتی به تاخیر انداخت.

ولی کاربرد این روش ها در حد آزمایش بوده و تاکنون در سطح وسیع به مرحله اجرا در نیامده است.

الف – سفید کردن شاخه ها

اساس کار این روش استفاده از خصوصیات پدیده فیزیکی جذب و دفع حرارت توسط رنگ می باشد.

بدین صورت که سطوح سفید در مقایسه با سطوح تیره، در اثر تشعشع، حرارت خود را کمتر از دست می دهند.

در مورد شاخه های سفید شده هم به همین نحو است و جوانه های موجود روی این شاخه ها دیرتر حرارت خود را از دست میدهند و این موجب می شود که این جوانه ها در شب های سرد از گرمای بیشتری برخوردار باشند.

همچنین در طول روز شاخه های سفید نشده نسبت به شاخه های سفید شده حرارت بیشتری جذب می کنند و باز شدن جوانه ها در این شاخه ها نسبت به شاخه های سفید شده زودتر اتفاق می افتد بنابراین خطر سرمازدگی جوانه های این شاخه ها بیشتر است.

برای سفید کردن شاخه ها از موادی مانند آهک، گل سفید و مل رنگ می توان استفاده کرد. اگرچه این روش ساده بوده و آلودگی زیست محیطی ندارد ولی کاربرد این روش در سطح وسیع مشکل بوده و به دلیل هزینه زیاد کارگری مقرون به صرفه  نمی باشد.

ب- تنظیم کننده های رشد

برخی از تنظیم کننده های رشد گیاهی می توانند موجب تاخیر در زمان باز شده جوانه های گل گیاهان شوند.

البته میزان و زمان کاربرد این مواد نیاز به آزمایش دارد. در این رابطه تاثیر برخی از تنظیم کننده های رشد مثل اسید ایندول بوتریک، اسید جیبرلیک، سایکوسل، اسید آبسیس یک و اتفن در تاخیر زمان گلدهی ارقام بادام توسط رامین( 1378) مورد بررسی قرار گرفته است.

وی گزارش داد هیچ کدام از ترکیبات فوق بجز اتفن تأثیر معنی داری بر زمان گلدهی نداشته است در صورتی که کاربرد اتفن به صورت محلول پاشی، در مرحله سبز نوک جوانه ها موجب تاخیر در زمان گلدهی درختان بادام شده است.

در این آزمایش اتفن با غلظت های 250و500قسمت در میلیون به طور معنی دار موجب تأخیر در زمان گلدهی و کاهش سرمازدگی گردید ولی بیشترین اثر را اتفن با غلظت 500 قسمت در میلیون داشته است.

ج- استفاده از مواد ضد یخ طبیعی

در سال های اخیر برخی مواد بیولوژیکی به عنوان یک ماده ضد یخ طبیعی برای جلوگیری از تشکیل بلورهای یخ در بافت های گیاهی به بازار عرضه شده است.

مولکول های یخ در بافت های گیاهی در هنگام وقوع سرما که موجب سرمازدگی گیاهان می شود جلوگیری می نماید. در درختان میوه خزان دار توصیه شده است که این ماده به غلظت 5 در هزار تهیه شود و در چند نوبت درختان محلول پاشی شوند.

مرحله اول در فصل پائیز قبل از ریزش درختان، مرحله دوم در پایان دوره خواب و هم زمان با بیدار شدن درخت و متورم شدن جوانه ها و مراحل بعدی بسته به دمای محیط و مقاومت ژنتیکی گیاه هر7تا 14 روز یک بار باید این محلول روی درختان اسپری شود تا خطر سرمازدگی برای گیاه بر طرف شود.

علاوه بر این ضد یخ طبیعی کاربرد ماده دیگری به نام فراست گارد نیز برای جلوگیری از سرمازدگی جوانه های گل درختان میوه مورد آزمایش قرار گرفته است.

نتایج آزمایشات انجام شده در مورد کاربرد ماده فراست گارد روی درختان بادام در استان خراسان و اصفهان نشان می دهد که این ماده موجب تاخیر در زمان باز شدن جوانه های گل شده و از سرمازدگی درختان جلوگیری می نماید.

بنابراین کاربرد این ماده جهت جلوگیری از سرمازدگی گل و میوه درختان بادام مفید می باشد.

 ایجاد دود برای گرم کردن هوای باغ

در این روش برای ایجاد دود بسته به منابع موجود در منطقه می توان از سوخت هایی مانند چوب، ذغال سنگ، خاکه ذغال و به ویژه در ایران از لاستیک های مستعمل و فرسوده، کاه و کلش، کود حیوانی و بوته های خشک استفاده نمود.

در اروپا استفاده از مواد سوختی نظیر ذغال سنگ، چوب و خاکه ذغال سابقه طولانی دارد.

نتایج آزمایشاتی که با کابرد این سوخت ها انجام شده است نشان می دهد که این سوخت ها می توانند درجه حرارت باغ را در حد4تا 5 درجه سانتی گراد بالا ببرند.

بزرگ ترین مشکل این سوخت ها این است که در جه سوختن آن ها را نمی توان تنظیم کرد.

در بعضی مواقع ممکن است مدت زمان سوختن ماده مورد استفاده کوتاه شده و قبل از طلوع آفتاب به علت تمام شدن ماده سوخت، منبع ایجاد دود خاموش شده یا در صورت ادامه سرما برای شب دوم سوخت به اندازه کافی موجود نباشد.

دومین مشکل این سوخت ها این است که دود زیادی تولید می کنند.

بنابراین با توجه به اهمیتی که بشر امروزه برای محیط زیست خود قائل است استفاده از این نوع سوخت ها به علت دود زا بودن آن ها محدودیت ایجاد می نماید.

هرچند که خود دود این سوخت ها در تبدیل حرارت محیط مؤثر بوده و از زیان تشعشع شدید حرارتی جلوگیری می کند معذالک در این قبیل مواقع حتما باید از سازمان محیط زیست و یا ارگان های مربوطه مجوز لازم کسب شود.

 حفاظت درختان از طریق گرم کردن هوای باغ با روشن کردن بخاری

حفاظت درختان از طریق گرم کردن هوای باغ با بخاری یکی از متداول ترین و قدیمی ترین روشی است که در سنوات گذشته در باغ های میوه مورد استفاده قرار گرفته است. از انواع بخاری های باغی و مواد سوختی برای گرم کردن هوای باغ می توان استفاده کرد.

اما بهترین نوع آن، بخاری دودکش دار با لوله برگشت، از نوع نفتی است. اساس کار این روش تامین انرژی حرارتی به وسیله سوخت های فسیلی در طول شب های سرد می باشد.

بخاری ها با ایجاد تشعشع مستقیم و نیز بهم زدن هوا در لایه وارونگی حرارتی، درختان را در باغ از خطر سرما و یخبندان محافظت می نمایند.

با روشن نمودن بخاری ها در باغ هوای سرد، گرم و سبک شده و صعود می نماید، هوای گرم در حال صعود به تدریج تا ارتفاعی که درجه حرارت آن با محیط یکسان شود خنک می گردد.

سپس هوا پخش شده و به صورت چرخشی به سمت پایین هدایت می شود.

در موقع استفاده از بخاری ها باید به این نکته توجه نمود که اگر وارونگی حرارتی وجود نداشته باشد و یا ضعیف باشد هوای گرم شده به ارتفاعات بالای سقف وارونگی حرارتی انتقال یافته و روند چرخشی در باغ پدید نمی آید.

و لذا در چنین شرایطی بکارگیری بخاری ها از راندمان بسیار ناچیزی برخوردار است.

بر اساس نتایج آزمایشات انجام شده تشعشع های حرارتی از دست رفته در شب های سرد برابر 0.18-0.9کالری در سانتی متر مربع در دقیقه گزارش شده است، چون راندمان گرم شدن پایین است، بایستی دمایی برابر 0.5-0.3کالری در هر سانتی متر مربع در هر دقیقه تأمین می شود تا درجه حرارت باغ على رغم تشعشع های خالص حرارتی از دست رفته ثابت بماند.

علت پایین بودن راندمان حرارتی این است که مقدار زیادی از تشعشع های حرارتی بدون این که حتی به درختان برسد در فضا از بین می رود.

گرچه هوای گرم شده به دلیل سبک تر بودن به طرف بالا صعود می کند ولی حرارتی که به بالاتر از سطح محوطه گیاه می وود حرارت از دست رفته محسوب می شود. حرارت از بخاری به درخت از طریق تشعشع

و جابه جایی هوا انجام می شود. تشعشع حرارتی به وسیله اندام های نبات که مستقیما در میدان عمل بخاری ها قرار دارند جذب می شوند.

تاثير تشعشع حرارتی به نسبت معکوس مربع فاصله کم می شود. بنابراین بهتر است تعداد زیادی بخاری با شعله کم بسوزد تا این که تعداد کمی بخاری با شعله زیاد استفاده گردد.

حرارت به وسیله هوای گرم شده به برگ ها و شکوفه ها منتقل می گردد.

علاوه بر این روش چیدن بخاری ها در باغ نیز مهم می باشد و در موقع کار گذاشتن بخاری ها باید دقت شود بخاری ها طوری در سطح باغ قرار داده شوند که انرژی حرارتی ساطع شده از بخاری ها تمام درختان باغ را از سرما محافظت نماید .

روش صحیح قرار دادن بخاری ها را در باغ نشان می دهد. روش تعیین تعداد بخاری لازم در باغ:

براساس آزمایشات به عمل آمده برای افزایش هر درجه سانتی گراد هوای باغ تا ارتفاع درختان به 0.9تا1.5 میلیون کالری انرژی حرارتی در ساعت مورد نیاز است که تعداد بخاری لازم برای دستیابی به این مقدار کالری مورد نیاز براساس فرمول ذیل قابل محاسبه خواهد بود.

میزان کالری مورد نیاز در هر ساعت برای هر هکتار = تعداد بخاری مورد نیاز در هر هکتار

بازدهی سوخت مورد نیاز* مقدار سوخت مصرفی در ساعت

چنانچه در فرمول فوق 1.5 میلیون کالری در ساعت بازدهی سوخت و مقدار سوخت مصرفی بخاری های باغی موجود در کشور به ترتیب معادل 3.5و 9120000 قرار دهیم تعداد47عدد بخاری برای افزایش هر یک درجه سانتیگراد دمای یک هکتار باغ مورد نیاز می باشد.

در صورت وزش باد، حتى نسیم ملایم میزان کالری مورد نیاز برای گرم کردن باغ 15 درصد افزایش خواهد یافت که برای تامین این انرژی حرارتی افزایش یافته باید تعداد بخاری بیشتری در باغ قرار داده شود.

همچنین جهت خنثی سازی تبادل هوای حاشیه باغ نیز در همین حد انرژی حرارتی مورد نیاز افزایش خواهد یافت.

حال با توجه به برودت هوا در حدود10- درجه سانتی گراد حداقل به افزایش دمای 8درجه برای حفاظت محصول مورد نیاز بوده، این افزایش دما با کاربرد حداقل 500عدد بخاری باغی معمولی و با مصرف سوخت فراوان قابل حصول می باشد.

بنابراین تعداد بخاری لازم در هر هکتار بسته به نوع بخاری و سوخت آن که بتواند دمای باغ را 4-3 درجه سانتی گراد بالا ببرد متفاوت بوده و بین 150-400 عدد تخمین زده می شود.

نتایج تحقیقات انجام شده در مورد کاربرد بخاری های پلار باغی برای مقابله با سرمای بهاره در باغ های زردآلو، بادام و سیب در استان اصفهان نشان می دهد که با کاربرد 150 عدد بخاری پلار باغی با سوخت نفت گاز نتایج رضایت بخشی در جهت محافظت محصول این گونه درختان میوه در مقابل سرمای دیررس بهاره حاصل شده است.

در صورت استفاده از بخاری های باغی باید به نکات زیر توجه شود:

1.  ردیف های بخاری در خلاف جهت وزش باد باشد.
2.  قبل از بروز درجه حرارت بحرانی، بخاری ها روشن شوند.
3. سوخت رسانی به بخاری ها به موقع انجام گردد.
4. افزایش درجه حرارت ممکن است موقتی باشد، در این زمان از خاموش کردن بخاری باید پرهیز شود.
5.  مرتبا “باید بخاری ها بازدید شوند تا از روشن بودن آن ها اطمینان حاصل شود.

به طور کلی استفاده از این روش در مناطقی ممکن خواهد بود که پیش بینی های هواشناسی دقیق و به موقع وجود داشته باشد و یا امکان استفاده از دستگاه های اتوماتیک بنام آلارم که به محض بروز سرما، آژیر خطر آن به صدا در می آورد وجود داشته باشد

 غیر این صورت استفاده از این وسیله در شب های متوالی به دلیل افزایش هزینه سوخت مقرون به صرفه نمیباشد.

محافظت درختان در مقابل سرما با استفاده از سیستم آبیاری بارانی

یکی دیگر از روش های که به وسیله آن می توان درختان میوه را در مقابل سرمازدگی محافظت نمود پاشش آب روی درختان هنگام وقوع سرما می باشد.

جهت استفاده از این روش باید قبلا سیستم آبیاری بارانی در سطح باغ ایجاد شده باشد.

نحوه عمل این روش محافظت کننده گیاهان بدین صورت است که در موقع بروز سرما و با راه انداختن سیستم سرمای هوا باعث تبدیل قطرات آب پاشیده شده روی درختان به یخ شده و با آزاد شدن گرمای نهان حاصل از انجماد آب از افت شدید درجه حرارت محیط اطراف گیاه جلوگیری می شود.

در این روش از اصول فیزیکی کمک گرفته شده است زمانی که آب یخ می زند به ازای هر لیتر آب 80 کیلو کالری گرما آزاد می شود که سبب گرم شدن اجسام مجاور می شود.

تبخیر آب نیاز به گرما دارد که با گرفتن آن از هوا و محیط و سطوح گیاه دما را کاهش می دهد.

در روش آبیاری بارانی میزان انرژی آزاد شده از انجماد باید به مراتب بیشتر از انرژی گرفته شده در تبخیر باشد زیرا در روش آب پاشی و خیس کردن هدف آزاد نمودن مقداری انرژی حرارتی به هنگام یخ زدن آب است.

بر این اساس باید پیوسته بر روی درختان مقداری آب در حال تبدیل شدن به حالت جامد وجود داشته باشد، به نحوی که نه تنها از کاهش دمای درون گیاه از حد معینی جلوگیری نماید بلکه موجب بالا رفتن دما نیز بشود.

در مورد شکوفه های درختان میوه هم اگر قطرات آب روی گل ها پاشیده شود این قطرات در اثر سردی هوا یخ زده آن ها را از سرما محافظت می نماید و یا حداقل دمای گل ها از صفر درجه پایین تر نخواهد آمد.

از معایب روش آبیاری بارانی این است که اگر سرما دوام زیادی داشته باشد تکرار عملیات آب پاشی موجب افزایش قطر بلورهای یخ تشکیل شده روی گل ها و شاخه ها شده و ممکن است این مسئله سبب شکستن شاخه ها و صدمه رسیدن به درختان شود.

همچنین مصرف زیاد آب (4- 3 میلی متر یا بیشتر در ساعت) موجب افزایش رطوبت خاک شده و ریشه درختان دچار مشکل می شوند.

 ایجاد مه مصنوعی با استفاده از دستگاه مه ساز

ایجاد مه مصنوعی یکی دیگر از روش حفاظت گیاهان در برابر سرما می باشد.

در این روش هنگام بروز سرما، با ترکیبی از مواد غیر سمی مویان، تثبیت کننده ها و پروتئین (ژلاتین) در هوای باغ توسط دستگاه مه ساز، مه مصنوعی ایجاد می شود.

این مه می تواند از برودت هوای باغ جلوگیری کند.

چند ساعت بعد از طلوع آفتاب این مه زایل می گردد.

دستگاه های مه پاش یا مه ساز (Fogger) که هم اکنون در کشورهای اروپایی و آمریکا و بویژه کشور برزیل مورد استفاده قرار می گیرند بیشترین و بهترین نتیجه را در حفظ محصولات زراعی و باغی و کاهش خسارت ناشی از سرمازدگی داشته است.

از آنجا که مه طبیعی بهترین وسیله برای پیشگیری از افت دما و یخ زدگی می باشد ایجاد مه مصنوعی نیز بسیار موثر و سودمند خواهد بود و عمل مشابهی را انجام می دهد.

مه مصنوعی در حال حاضر یکی از موثرترین،  کارامدترین و ارزان ترین روش های حفاظت درختان میوه از سرمازدگی می باشد.

بویژه اگر افت زیاد درجه حرارت همراه با پدیده وارونگی هوا (Inversion) باشد که مه مصنوعی با پوشش کاملی از مه و بخار آب در سطح باغ از نشست هوای سرد در سطح باغ جلوگیری می کند و تا حد5درجه هوای محیط را گرم می کند.

هزینه های بکارگیری دستگاه های ایجاد مه مصنوعی در حدود 200 برابر کمتر از اجرای روش استفاده از بخاری های گرمازا در سطح باغ می باشد.

این دستگاه با استفاده از آب و مواد مه ساز (80درصد آب و 20درصد ماده افزودنی مه ساز vk2) که این ماده در داخل کشور و با قیمت بسیار کم تولید می شود کار کرده و در اندازه های متفاوت کوچک و قابل حمل و بزرگ برای باغ هایی با مساحت بیشتر ساخته شده است و قابل نصب بر روی تراکتور و تریلی می باشد.

مکانیسم دستگاه مه ساز این است که با ایجاد مه در سطح باغ و مزرعه از پدیده وارونگی هوا و نشستن سرما در سطح زمین همانند مه طبیعی جلوگیری می نماید.

علاوه براین پس از مدتی که به ایجاد شده به سطح زمین نزدیک می شود به صورت یک قشر نازک و حفاظتی روی برگ و شکوفه های درختان قرار گرفته و دمای موجود در آن ها را به همان حالت حفظ و نگهداری  نموده و اجازه نفوذ سرما را به آن ها نمی دهد.

برای باغ های کوچک 2-1 هکتاری دستگاه پرتابل و قابل حمل و برای باغ های بزرگ تر دستگاه های بزرگ تر که پشت تراکتور نصب می شوند توصیه می شود.

دستگاه های مه پاش (مه ساز) علاوه بر ایجاد و تولید مه در امور سمپاشی مزارع و باغ ها، ضد عفونی انبارها و دامداری ها، شعله افکنی و به ویژه ایجاد مه و تأمین رطوبت لازم در گلخانه ها کاربرد دارد .

 استفاده از ماشین های مولد باد

در تشعشع حرارتی هوای گرم سطح زمین به طرف بالا صعود کرده و برعکس هوای سرد در مناطق پست و گود مستقر می گردد. ماشین های مولد باد (برج های باد) با ایجاد جریان باد این هوای سرد و گرم را با هم مخلوط کرده، به جریان انداخته و به حالت تعدیل در می آورد.

به طوری که با این عمل در حد5/ 3-3 درجه سانتی گراد افزایش دما در سطح باغ ایجاد می شود. ماشین های مولد باد در صورتی کاملا موثر واقع می شوند که وارونگی حرارتی در باغ وجود داشته باشد.

زیرا این ماشین ها با به هم زدن هوا در لایه وارونگی حرارتی نزدیک به سطح زمین، درجه حرارت هوا را در پایین این لایه افزایش می دهند. از محاسن استفاده از ماشین های مولد باد، کم هزینه بودن آن و جلوگیری از هدر رفتن گرمای محیط باغ می باشد.

ماشین های مولد باد با استفاده از برق و یا موتورهای مستقل روی پایه هایی به ارتفاع 15تا 20متر نصب می شوند که با علائم و هشدارهای هواشناسی و با استفاده از دستگاه خودکار شروع به کار می کند.

استفاده توام از بخاری های باغی و ماشین مولد باد کارایی این ماشین را دو چندان می کند. هلیکوپترها نیز می تواند سقف وارونگی حرارتی هوا را همانند ماشین های مولد باد بهم زده و هوای گرم را به طرف پایین هدایت نموده و درجه حرارت هوا را در سطح زمین افزایش دهند .

استفاده از دستگاه چاهک معکوس

در روش چاهک معکوس با مصرف انرژی، کل هوای سرد کف مزرعه یا باغ جمع آوری شده و از محیط باغ یا مزرعه خارج می گردد و هوای گرم جایگزین آن می شود.

بدین ترتیب در شب که حالت وارونگی دما رخ می دهد، گرمای از دست رفته زمین در طول شب توسط دستگاه در باره به زمین بازگردانده شده، دمای هوای باغ تعدیل یافته و از سرما زدگی گیاهان جلوگیری می شود.

داشتن هزینه های مناسب، بازده بالا در مقایسه با سایر روش های حفاظت درختان، قابلیت اتصال به منابع مختلف مولد انرژی، مدیریت آسان، قابل حمل بودن (مدل های متوسط و کوچک) و عدم نیاز به حضور کشاورز در محل هنگام سرما در صورت نصب سیستم خودکار از جمله مزیت های چاهک معکوس می باشد.

این سیستم شامل یک چاه هک استوانه ای عمودی است که با آجر یا فولاد ساخته می شود. پره هایی در داخل این چاهک با توجه به اندازه و سطح پوشش دستگاه به طول 6-1 متر تعبیه شده است. این پره ها با یک موتور الکتریکی و یا با نیروی پی تی او (PTO) تراکتور می چرخند.

این سیستم در مقایسه با سایر سیستم های حفاظت گیاهان از سرمازدگی بسیار کاراتر بوده و به هزینه کمتری نیاز دارد.

بر اساس مطالعات انجام شده با توجه به اندازه دستگاه چاهک معکوس، هر دستگاه می تواند 3 تا 15هکتار از محصولات مختلف زراعی و باغی را از خسارات سرمای بهاره نجات دهد.

این سیستم نسبت به دیگر سیستم های حفاظت سرمای بهاره انرژی کمتری مصرف می کند، عاری از آلودگی های زیست محیطی بوده و مدیریت ساده تری دارد.

کنترل باکتری های مولد هسته یخ در جلوگیری از سرمازدگی های بهاره

در زمان وقوع سرمای بهاره بافت های گیاه با فعال کردن سیستم سوپر کولینگ یا فزون سردی که یک سیستم طبیعی تحمل سرما در گیاهان است برودت های شدید هوا را تا چندین درجه زیر صفر تحمل می کنند و بسرعت زخم ها و جراحات وارده را ترمیم می نمایند.

اما اگر در سطح درختان جمعیت زیادی از باکتری های فعال مولد کریستال های یخ باشد در اثر فعالیت این باکتری ها در زمان وقوع سرما و تشکیل کریستال های يخ، گیاهان به شدت آسیب می بینند.

این گیاهان آسیب دیده نه تنها قادر به ترمیم جراحات فیزیکی خود نمی باشد بلکه بروز این پدیده مضاعف موجب تسریع و تشدید آلودگی های جدید توسط عوامل بیماری زا شده که آثار این نوع سرمازدگی بسیار مخرب تر از کاهش کمی و کیفی محصول تولیدی یک سال خواهد بود.

حسن زاده (۱۳۷۴) در آزمایشات جداسازی باکتری از درختان بادام نشان داد که عدم کنترل به موقع باکتری

در روش معمول از باکتری کش های تجاری مانند ترکیبات مسی، آنتی بیوتیک ها و باکتری کش های آلی استفاده می شود.

یکی از روش هایی که جهت کنترل و کاهش خسارت سرما زدگی ناشی از عوامل بیولوژیکی در درختان بادام بکار گرفته می شود، سمپاشی درختان با استفاده از ترکیبات مسی (محلول بردو با نسبت 2:2:100 ) در دو نوبت، زمان تورم جوانه ها و اوایل باز شدن گل ها می باشد که موجب کاهش جمعیت باکتری های عامل یخ زدگی درختان می شود.

غرقاب کردن زمین باغ در زمان احتمال وقوع یخبندان

برخلاف هوا، آب دارای ظرفیت حرارتی و قابلیت هدایت حرارتی بالا می باشد و از آبیاری برای مرطوب نگه داشتن خاک می توان استفاده نمود.

آبیاری های متعدد در پاییز باعث ادامه رشد درختان و تأخیر در استراحت شده و درخت را در مقابل سرما آسیب پذیر و حساس می نماید.

ضمنا نبایستی در روز قبل از شب یخبندان خاک را آبیاری نمود زیرا آب مقدار زیادی از انرژی خورشید را برای تبخیر مصرف نموده و مانع از ذخیره شدن انرژی در خاک می گردد.

به هرحال بایستی از آبیاری های متعدد و مکرر اجتناب کرده و آبیاری مؤثر را محدود به شب یخبندان نمود.

طبق آزمایشاتی که در کالیفرنیا صورت گرفته مشخص شده که خاک خشک در طی یک شب، در درجه حرارت 3/3- درجه سانتی گراد ( سرمای بحرانی برای تعداد زیادی از مرکبات ) تشعشعی مساوی 9.7کالری در سانتی مترمربع در ساعت دارد.

در حالی که خاک مرطوب دارای تشعشعی مساوی 10.4کالری در سانتی متر مربع در ساعت است. اگرچه اختلاف انرژی این رقم خاک کم است ولی از نقطه نظر حفاظت از گیاه همین مقدار جزئی انرژی اثر بسیار زیادی دارد.

عدم انجام عملیات خاک ورزی درخت بادام

یک خاک متراکم و فشرده که به جز محصول کاشته شده پوشش گیاهی دیگری ندارد از ظرفیت حرارتی خوبی برخوردار می باشد و می تواند در جلوگیری از سرمازدگی محصول موثر واقع شود،

اغلب مشاهده شده که خسارت یخبندان برای یک رقم در شرایط مساوی و شیب یکسان تغییر می کند علت این مسئله تغییرات اصلی بافت خاک و پوشش  گیاهی آن است

برای کاهش دادن خطرات یخبندان، انتخاب خاک مناسب یکی از راهکارهای پیشگیری از سرمازدگی درختان میوه می باشد.

بالا بودن ظرفیت حرارتی خاک منتج به ازدیاد ذخیره حرارتی خاک در طول روز می شود.

همچنین قابلیت هدایت حرارتی بالا در خاک منجر به هدایت خوب حرارت از اعماق زیرین خاک به سطح آن شده و از افت ناگهانی و سریع حرارت آن جلوگیری می نماید.

بنابراین توصیه می شود در زمستان و یا قبل از آن از شخم زدن، بیل کاری یا هر نوع عملیاتی که باعث پوک شدن خاک می گردد خودداری شود.

زیرا این عملیات باعث هوادهی خاک شده و چون هوا دارای ظرفیت حرارتی و قابلیت هدایتی پایین است در نتیجه ظرفیت حرارتی و قابلیت هدایت حرارتی خاک نیز کم شده و احتمال خطر سرمازدگی درختان باغ افزایش می یابد.

 پیش بینی زمان احتمال وقوع سرمای بهاره در باغات بادام

اطلاع از زمان وقوع سرما برای باغداران بسیار مهم و حالت پیش آگاهی دارد. زیرا باغدار با علم به وقوع سرما با توجه به امکاناتی که در اختیار دارد، می تواند درختان باغ خود را در مقابل با این سرما حفظ نماید.

در این رابطه مطالعاتی در دانشگاه شهرکرد با استفاده از آمار هواشناسی 22ساله ایستگاه سینوپتیک شهرکرد، دوره های بازگشت سرمای بهاره در مراحل (آغاز گلدهی، گلدهی کامل و تشکیل میوه) با استفاده از روش های آماری محاسبه شده و پس از تجزیه و تحلیل آن، توصیه های لازم ارائه گردیده است.

بنابراین با استفاده از آمارهای هواشناسی چند دهه گذشته می توان دوره های بازگشت سرمای بهاره را در یک منطقه پیش بینی کرد.

سایر روش های حفاظت درختان بادام از سرمای بهاره

علاوه بر روش های مذکور، استفاده از مالچ، تغذیه مناسب درختان و مدیریت صحیح باغ نیز توصیه شده است که بسته به امکانات موجود در منطقه و موقعیت باغ بادام می توان از هر یک از این روش ها برای جلوگیری و یا کاهش خسارت سرمای دیررس بهاره استفاده کرد.

برای مشاهده اخبار خرید نهال بادام  و مطالب مفید کشاورزی و پسته به کانال بادام رفسنجان بپیوندید 

برای عضویت در کانال بر روی تصویر زیر کلیک کنید: