جدیدترین شهر زیرزمینی دنیا کدام است؟

پاسخ به این پرسش که جدیدترین شهر زیرزمینی دنیا کدام است، ما را به مونترال کانادا و شبکه وسیع و کاربردی آن به نام RESO (رِسو) هدایت می کند. این شهر زیرزمینی که یک اکوسیستم شهری کامل و مدرن را در زیر سطح زمین شکل داده، با شهرهای زیرزمینی باستانی که اغلب پناهگاه های موقتی بوده اند، تفاوت های اساسی دارد. رسو نمادی از شهرسازی نوین است که به منظور بهبود کیفیت زندگی شهری و مقابله با چالش های اقلیمی و فضای شهری طراحی شده است.

مفهوم شهر زیرزمینی، همواره با ابهام و جذابیت خاصی در اذهان عمومی همراه بوده است. از افسانه ها و داستان های کهن گرفته تا فیلم های علمی-تخیلی، تصور دنیایی پنهان در اعماق زمین، همیشه کنجکاوی بشر را برانگیخته است. اما در واقعیت، شهرهای زیرزمینی تنها منحصر به داستان ها نیستند. تاریخ طولانی بشریت پر از نمونه هایی از سازه های زیرزمینی است که با اهداف مختلفی، از پناهگاه های اضطراری تا مراکز زیستی پایدار، بنا شده اند. این سازه ها، خواه باستانی باشند و خواه مدرن، نشان دهنده توانایی انسان در تطبیق با محیط و استفاده بهینه از فضای موجود هستند. با گذر زمان و پیشرفت فناوری، ساخت شهرهای زیرزمینی از یک نیاز دفاعی به یک راهکار هوشمندانه برای شهرسازی پایدار و مدرن تبدیل شده است.

RESO مونترال: پاسخ به پرسش جدیدترین شهر زیرزمینی دنیا

وقتی از جدیدترین شهر زیرزمینی دنیا سخن به میان می آید، منظور نه یک پناهگاه باستانی، بلکه یک سیستم حیاتی و مدرن است که به طور فعال در زندگی روزمره ساکنانش نقش دارد. در این زمینه، شهر زیرزمینی مونترال یا همان RESO، به عنوان شاخص ترین و گسترده ترین نمونه یک شهر زیرزمینی کاربردی و معاصر در جهان شناخته می شود. این شبکه پیچیده و در عین حال روان، قلب تپنده شهر مونترال کانادا در زیر زمین است.

RESO چیست؟ معرفی جامع شبکه زیرزمینی مونترال

RESO، که نام کامل آن به فرانسوی RÉSO و به انگلیسی The Underground City است، نه یک شهر مستقل در زیر زمین، بلکه یک شبکه وسیع و به هم پیوسته از تونل ها، راهروها و فضاهای عمومی در زیر شهر مونترال است. این شبکه، در قلب استان کبک کانادا قرار دارد و نقطه عطفی در معماری و شهرسازی مدرن به شمار می رود. ساخت این شبکه در دهه ۱۹۶۰ آغاز شد، همزمان با آماده سازی شهر برای نمایشگاه جهانی ۱۹۶۷ (Expo 67) و بازی های المپیک ۱۹۷۶. اما توسعه آن تنها به آن دوران محدود نشد؛ RESO از آن زمان تاکنون به طور مداوم در حال گسترش بوده و همین امر آن را به یک نمونه جدیدترین در مفهوم کاربردی و در حال تحول تبدیل کرده است.

هدف اصلی از ساخت RESO، در وهله اول، تسهیل حمل و نقل و زندگی شهری در مواجهه با زمستان های بسیار سرد و طولانی مونترال بود. این شهر در فصل سرما با برف سنگین و دماهای زیر صفر دست و پنجه نرم می کند و حرکت در سطح زمین دشوار می شود. RESO این امکان را فراهم کرد که مردم بتوانند بدون نیاز به مواجهه با سرما و ترافیک، بین نقاط مختلف شهر جابجا شوند، خرید کنند و به تفریح بپردازند. به این ترتیب، RESO نه تنها یک سازه مهندسی، بلکه راه حلی برای بهبود کیفیت زندگی در یک اقلیم چالش برانگیز بود.

ابعاد و وسعت شگفت انگیز RESO

یکی از دلایلی که RESO را در میان شهرهای زیرزمینی برجسته می سازد، وسعت و گستردگی حیرت انگیز آن است. این شبکه متشکل از بیش از ۳۲ کیلومتر (حدود ۲۰ مایل) تونل و راهرو است که بخش های وسیعی از مرکز شهر مونترال را در زیر زمین به هم متصل می کند. برای درک بهتر این وسعت، تصور کنید که می توان در زیر شهری بزرگ، مسافتی معادل بیش از یک ماراتن را بدون خروج به سطح زمین پیمود.

RESO دارای بیش از ۱۲۰ ورودی از سطح زمین است که شامل ورودی های ایستگاه های مترو، مراکز خرید، ساختمان های اداری، دانشگاه ها، هتل ها و حتی برخی آپارتمان ها می شود. این ورودی های متعدد، دسترسی آسان و بدون وقفه را برای میلیون ها نفر از ساکنان و بازدیدکنندگان شهر فراهم می کنند. این شبکه، بخش های کلیدی زندگی شهری را در خود جای داده و به یک ستون فقرات پنهان برای حمل و نقل، تجارت و تفریح در مونترال تبدیل شده است. ارتباط یکپارچه بین ایستگاه های مترو، مراکز خرید، گالری ها و فضاهای عمومی، RESO را به یک نمونه بی نظیر از شهرسازی زیرزمینی تبدیل کرده است.

امکانات و کاربری های متنوع در RESO

RESO بیش از آنکه صرفاً مجموعه ای از تونل ها باشد، یک شهر کامل با کاربری های متنوع است. این شبکه زیرزمینی به گونه ای طراحی شده که تمامی نیازهای روزمره و تفریحی شهروندان را برآورده سازد. در داخل RESO، می توان طیف وسیعی از امکانات را یافت:

• مراکز خرید و بوتیک ها: حدود ۱۷۰۰ فروشگاه و بوتیک در این شبکه وجود دارد که آن را به بزرگترین مرکز خرید زیرزمینی جهان تبدیل کرده است.
• رستوران ها، کافه ها و فودکورت ها: از رستوران های لوکس گرفته تا فودکورت های شلوغ، گزینه های متنوعی برای صرف غذا و نوشیدنی در دسترس هستند.
• سینماها، تئاترها و سالن های کنسرت: چندین سالن فرهنگی و تفریحی نیز در RESO تعبیه شده اند که امکان تماشای فیلم، اجرای تئاتر و کنسرت را فراهم می کنند.
• ایستگاه های مترو و قطار: دسترسی به ۱۰ ایستگاه مترو و دو ایستگاه قطار از طریق این شبکه امکان پذیر است که آن را به قطب حمل و نقل زیرزمینی شهر تبدیل کرده است.
• موزه ها و گالری های هنری: برخی از موزه ها و گالری های هنری مونترال نیز از طریق RESO قابل دسترسی هستند و فضایی برای تجربه فرهنگ و هنر فراهم می آورند.
• محیط های عمومی و فضاهای سبز داخلی: هرچند فضاهای زیرزمینی با نور طبیعی کمتری مواجه هستند، اما با نورپردازی های هوشمندانه، طراحی های داخلی جذاب و حتی فضاهای سبزی که به صورت مصنوعی ایجاد شده اند، سعی در شبیه سازی محیط های دلپذیر روی زمین دارند.

سیستم تهویه مدرن در RESO تضمین می کند که هوای داخل تونل ها همواره تازه و پاک باشد، و نورپردازی های مصنوعی، حس تاریکی و محصور بودن را از بین می برند و فضایی روشن و دعوت کننده ایجاد می کنند. علاوه بر این، سیستم های امنیتی پیشرفته ای نیز برای حفظ آرامش و امنیت بازدیدکنندگان در این شهر زیرزمینی تعبیه شده است.

تأثیر RESO بر زندگی روزمره و فرهنگ مونترال

RESO تنها یک سازه مهندسی نیست؛ بلکه به بخشی جدایی ناپذیر از هویت و فرهنگ مونترال تبدیل شده است. برای ساکنان این شهر، به خصوص در طول زمستان های سخت، RESO به منزله یک رگ حیاتی است که امکان حرکت و زندگی عادی را فراهم می آورد. تصور کنید که بدون نیاز به پوشیدن لباس های سنگین و مبارزه با برف و یخبندان، می توانید به محل کار خود بروید، خرید کنید، یا با دوستانتان در یک کافه ملاقات کنید. این آسایش، تأثیر چشمگیری بر روحیه و کیفیت زندگی مردم مونترال گذاشته است.

علاوه بر این، RESO نقش مهمی در جذب گردشگر ایفا می کند. بسیاری از بازدیدکنندگان از سراسر جهان مشتاقند تا این شگفتی معماری مدرن را تجربه کنند و از نزدیک شاهد نحوه عملکرد یک شهر زیرزمینی کاربردی باشند. RESO به نمادی از نوآوری و توانایی مونترال در مواجهه با چالش های شهری تبدیل شده و جایگاه این شهر را به عنوان یکی از پیشروان شهرسازی هوشمند تقویت کرده است.

«RESO مونترال بیش از یک شبکه زیرزمینی است؛ این یک رگ حیاتی برای شهر است که امکان زندگی، کار و تفریح را در سخت ترین شرایط آب و هوایی فراهم می کند و به نمادی از نوآوری در شهرسازی مدرن تبدیل شده است.»

چرا امروز شهرهای زیرزمینی می سازیم؟ دلایل ظهور شهرسازی زیرزمینی مدرن

ساخت شهرهای زیرزمینی، پدیده ای صرفاً تاریخی یا منحصر به نیازهای دفاعی نیست. در قرن ۲۱، شهرسازی زیرزمینی به عنوان یک راهکار نوین و پایدار برای مقابله با چالش های شهری معاصر، دوباره مورد توجه قرار گرفته است. دلایل متعددی وجود دارد که مهندسان و معماران را به سمت توسعه فضاهای زیرزمینی سوق می دهد.

مدیریت فضای شهری و ترافیک

یکی از مهم ترین دلایل ساخت فضاهای زیرزمینی، کمبود زمین در شهرهای بزرگ و پرجمعیت است. با افزایش روزافزون جمعیت شهرنشین، فضای روی زمین به یک کالای گران بها تبدیل شده است. توسعه زیرزمینی این امکان را فراهم می کند که بدون نیاز به گسترش شهر به سمت حومه یا تخریب بافت های موجود، فضاهای جدیدی برای زیرساخت ها، حمل و نقل و حتی زندگی ایجاد شود. این رویکرد به کاهش ازدحام ترافیک در سطح زمین، کاهش آلودگی هوا و صوتی ناشی از آن و بهبود کلی کیفیت زندگی در مناطق شهری کمک می کند. سیستم های حمل و نقل زیرزمینی مانند مترو و حتی تونل های خودرو، نمونه های بارزی از این رویکرد هستند.

مقابله با شرایط آب و هوایی نامساعد

بسیاری از شهرهای جهان با شرایط آب و هوایی سخت و متغیر دست و پنجه نرم می کنند؛ از زمستان های بسیار سرد و برفی گرفته تا تابستان های گرم و طاقت فرسا. فضاهای زیرزمینی می توانند به عنوان پناهگاهی مطمئن در برابر این نوسانات دمایی عمل کنند. دمای زیر زمین معمولاً ثابت تر و معتدل تر از سطح زمین است. این ویژگی باعث می شود که ساختمان ها و فضاهای زیرزمینی به انرژی کمتری برای گرمایش یا سرمایش نیاز داشته باشند و در نتیجه، به بهره وری انرژی کمک شایانی کنند. RESO مونترال که در زمستان های منجمدکننده مونترال پناهگاهی گرم و راحت فراهم می کند، نمونه بارزی از این کاربرد است.

افزایش امنیت و پایداری

در دنیای امروز، نگرانی ها در مورد بلایای طبیعی نظیر زلزله، طوفان و سیل و همچنین تهدیدات احتمالی امنیتی افزایش یافته است. سازه های زیرزمینی، به دلیل قرار گرفتن در عمق زمین، معمولاً مقاومت بیشتری در برابر این حوادث از خود نشان می دهند. اگرچه هدف اصلی از ساخت شهرهای زیرزمینی مدرن دیگر صرفاً پناهگاه بودن نیست، اما آن ها به طور طبیعی سطحی از امنیت و حفاظت را برای زیرساخت های حیاتی و افراد فراهم می آورند. این سازه ها می توانند در حفظ پایداری خدمات شهری در شرایط اضطراری نیز نقش داشته باشند.

حفظ فضای سبز و میراث تاریخی

یکی دیگر از مزایای مهم شهرسازی زیرزمینی، امکان توسعه بدون تخریب فضای سبز و میراث تاریخی روی زمین است. در شهرهای قدیمی که بافت تاریخی و ساختمان های ارزشمند فراوانی دارند، توسعه زیرزمینی راه حلی ایده آل برای گسترش زیرساخت ها بدون دست بردن در مناظر طبیعی یا معماری سنتی است. این رویکرد به حفظ زیبایی و هویت تاریخی شهر کمک می کند، در حالی که امکانات مدرن مورد نیاز شهروندان را نیز فراهم می سازد.

نوآوری و پیشرفت در مهندسی و معماری

ساخت فضاهای زیرزمینی وسیع و پیچیده، نیازمند نوآوری های چشمگیر در زمینه های مهندسی عمران، معماری، تهویه و نورپردازی است. این پروژه ها، بستری مناسب برای به نمایش گذاشتن توانایی های مهندسی و پیشرفت های تکنولوژیکی در ساخت و ساز هستند. معماران و مهندسان با چالش های منحصربه فردی در طراحی فضاهای زیرزمینی مواجه می شوند که شامل مدیریت رطوبت، تامین نور و تهویه طبیعی، و همچنین روانشناسی زندگی در فضاهای محصور است. غلبه بر این چالش ها، به پیشرفت دانش بشری در این زمینه ها کمک می کند.

مقایسه: شهرهای زیرزمینی مدرن در برابر باستانی

درک تفاوت های میان شهرهای زیرزمینی باستانی و مدرن، کلید فهم مفهوم جدیدترین شهر زیرزمینی است. در حالی که هر دو نوع سازه در زیر سطح زمین قرار دارند، اهداف، فناوری ها و سبک زندگی مرتبط با آن ها به طور چشمگیری متفاوت است. نمونه های باستانی مانند درینکویو در ترکیه، داستان بقا و اضطرار را روایت می کنند، در حالی که نمونه های مدرن نظیر RESO در مونترال، به دنبال ارتقاء کیفیت زندگی و کارایی شهری هستند.

هدف ساخت: از پناهگاه تا زیرساخت شهری

هدف اصلی از ساخت شهرهای زیرزمینی باستانی، اغلب بقا و محافظت در برابر تهدیدات خارجی یا شرایط طبیعی نامساعد بود. شهرهایی مانند درینکویو در منطقه کاپادوکیا ترکیه، عمدتاً به عنوان پناهگاه های موقت در برابر حملات نظامی، غارتگران یا حتی بلایای طبیعی عمل می کردند. این مکان ها برای ذخیره غذا، نگهداری احشام و انجام اعمال مذهبی نیز مورد استفاده قرار می گرفتند و زندگی در آن ها اغلب با محدودیت ها و مشقت هایی همراه بود.

در مقابل، شهرهای زیرزمینی مدرن با اهدافی کاملاً متفاوت ساخته می شوند. آن ها به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از زیرساخت های شهری طراحی شده اند تا زندگی روزمره را بهبود بخشند. هدف آن ها ایجاد فضاهای کاربردی برای حمل و نقل، تجارت، تفریح و حتی زندگی دائمی است. این شهرها به دنبال تکمیل و گسترش فضای شهری روی زمین هستند و رفاه و آسایش ساکنان را در اولویت قرار می دهند، نه صرفاً بقا را.

فناوری و امکانات: از دست کند تا هوشمند

تفاوت در فناوری ساخت و امکانات موجود، شاید بارزترین وجه تمایز میان این دو نوع شهر زیرزمینی باشد. شهرهای باستانی عمدتاً با ابزارهای ساده، با دست حفر می شدند و امکانات آن ها بسیار ابتدایی بود. سیستم های تهویه طبیعی و نور محدود (معمولاً با استفاده از مشعل) از ویژگی های آن ها بود. آب از چاه های دستی تامین می شد و فاضلاب مدیریت ساده ای داشت.

اما شهرهای زیرزمینی مدرن، از پیشرفته ترین فناوری های مهندسی و معماری بهره می برند. سیستم های تهویه هوشمند، نورپردازی مصنوعی پیشرفته (که حتی می تواند تغییرات نور روز را شبیه سازی کند)، شبکه های پیچیده آب و فاضلاب، برق، اینترنت پرسرعت و سیستم های امنیتی جامع، از جمله امکانات ضروری در این سازه ها هستند. مصالح ساختمانی نوین، عایق بندی های پیشرفته و روش های ساخت مکانیزه، امکان ایجاد فضاهایی ایمن، راحت و دلپذیر را در زیر زمین فراهم آورده اند.

سبک زندگی: بقا در برابر رفاه

سبک زندگی در شهرهای زیرزمینی باستانی بیشتر بر محور بقا و مقاومت می چرخید. ساکنان ممکن بود برای مدت زمان طولانی در فضاهای تاریک، محدود و بعضاً مرطوب زندگی کنند و دسترسی آن ها به منابع و امکانات، محدود بود. شرایط برای زندگی طولانی مدت دشوار بود و کمبود نور طبیعی و فضای بسته می توانست بر سلامت روانی آن ها تأثیر بگذارد.

در مقابل، تجربه زندگی و فعالیت در فضاهای زیرزمینی مدرن، تجربه ای متفاوت از رفاه و آسایش است. با وجود نورپردازی های مصنوعی که حس روشنایی روز را القا می کنند، تهویه مناسب، دسترسی به تمامی امکانات رفاهی و تفریحی و ارتباط بی وقفه با سطح زمین، این فضاها محیطی جذاب و کاربردی برای زندگی و کار فراهم می کنند. هدف این شهرها، ارائه یک زندگی با کیفیت و حتی بالاتر از سطح زمین است، نه صرفاً پناهگاهی برای بقا.

«شهرهای زیرزمینی مدرن، مانند RESO مونترال، با هدف افزایش کیفیت زندگی و کارایی شهری در قرن ۲۱ ساخته شده اند، در حالی که نمونه های باستانی عمدتاً پناهگاه هایی برای بقا در برابر تهدیدات بودند.»

آینده شهرهای زیرزمینی: چالش ها و چشم اندازها

همان طور که شهرها به رشد خود ادامه می دهند و با چالش هایی مانند کمبود فضا، تغییرات اقلیمی و افزایش جمعیت مواجه می شوند، پتانسیل شهرهای زیرزمینی بیش از پیش آشکار می شود. با این حال، توسعه این شهرها با چالش ها و فرصت های خاصی همراه است که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند.

چالش ها

ساخت و مدیریت شهرهای زیرزمینی بدون چالش نیست. یکی از مهم ترین نگرانی ها، روانشناسی زندگی زیرزمینی است. انسان ها به طور طبیعی به نور خورشید و فضاهای باز عادت دارند. کمبود نور طبیعی، فضای بسته و عدم ارتباط مستقیم با طبیعت می تواند بر سلامت روانی و عاطفی افراد تأثیر بگذارد. راهکارهایی مانند نورپردازی های شبیه ساز نور طبیعی، دیوارهای سبز مصنوعی و طراحی فضاهای داخلی دلپذیر می توانند این اثرات را کاهش دهند، اما این مسائل همچنان نیاز به تحقیقات و راه حل های خلاقانه دارند.

علاوه بر این، هزینه های بالای ساخت و نگهداری از دیگر چالش های اساسی است. حفاری در عمق زمین، مقاوم سازی سازه ها در برابر فشار خاک و آب، نصب سیستم های تهویه و کنترل دما و رطوبت، و تامین امنیت، همگی نیازمند سرمایه گذاری های عظیم هستند. همچنین، مدیریت پسماند و تامین منابع آب و انرژی پایدار در محیط های زیرزمینی نیز پیچیدگی های خاص خود را دارد.

چشم اندازها و پروژه های آتی

با وجود چالش ها، چشم انداز آینده شهرسازی زیرزمینی بسیار روشن است. روند رو به رشد ساخت فضاهای زیرزمینی در سراسر جهان مشهود است. شهرهایی مانند توکیو، هلسینکی و سنگاپال، که با کمبود زمین و شرایط آب و هوایی خاص مواجه هستند، به طور فزاینده ای به سمت توسعه زیرزمینی روی آورده اند. توکیو دارای شبکه وسیعی از تونل های مترو و فضاهای تجاری زیرزمینی است. هلسینکی در فنلاند، یک شبکه زیرزمینی جامع شامل پناهگاه های اضطراری، استخر، زمین های ورزشی و پارکینگ های زیرزمینی را توسعه داده که در زمان صلح به فضاهای عمومی تبدیل می شوند. سنگاپور نیز با پروژه های بلندپروازانه مانند ذخیره سازی نفت در زیر زمین و توسعه فضاهای زیرزمینی برای خدمات شهری، به دنبال استفاده حداکثری از فضای محدود خود است.

شهرهای زیرزمینی در آینده، نقش حیاتی در توسعه شهرهای هوشمند و پایدار ایفا خواهند کرد. آن ها می توانند به کاهش ردپای کربن شهرها با کاهش نیاز به حمل و نقل سطحی و بهبود بهره وری انرژی کمک کنند. با پیشرفت فناوری در حوزه های تهویه، روشنایی هوشمند، رباتیک در ساخت و ساز، و استفاده از منابع تجدیدپذیر، زندگی زیرزمینی می تواند به گزینه ای جذاب تر و پایدارتر برای آینده شهرنشینی تبدیل شود. مفهوم شهرهای عمودی که شامل توسعه در زیر و روی زمین می شود، به معماری و شهرسازی آینده جهت خواهد داد.

با نگاهی به توانایی های مهندسی و خلاقیت بشر، می توان انتظار داشت که در آینده ای نه چندان دور، شهرهای زیرزمینی نه تنها به عنوان راه حلی برای مشکلات فضای شهری عمل کنند، بلکه خود به مقاصد زندگی، کار و تفریح تبدیل شوند که تجربه ای منحصر به فرد از همزیستی با محیط زیرین زمین را به ارمغان می آورند.

«آینده شهرسازی به طور فزاینده ای به سمت فضاهای زیرزمینی متمایل خواهد شد، جایی که نوآوری در مهندسی و طراحی، چالش های روانشناختی و اقتصادی را حل کرده و شهرهای هوشمند و پایدارتری را در دل زمین برای نسل های آینده بنا خواهد ساخت.»

به این ترتیب، شهر زیرزمینی در مونترال کانادا، با نام RESO، به وضوح عنوان جدیدترین شهر زیرزمینی دنیا را به خود اختصاص داده است. این شبکه گسترده و کاربردی، فراتر از یک سازه مهندسی، نمادی از پیشرفت بشر در انطباق با محیط و خلق راهکارهای نوآورانه برای چالش های شهری معاصر است. RESO نشان می دهد که چگونه فضاهای زیرزمینی می توانند به بخش جدایی ناپذیری از زندگی روزمره تبدیل شوند و کیفیت آن را بهبود بخشند، به ویژه در مناطقی با شرایط آب و هوایی چالش برانگیز. این شهر زیرزمینی، با امکانات متنوع و نقش حیاتی خود در حمل و نقل و تجارت، الگویی برای توسعه های آتی در زمینه شهرسازی زیرزمینی در سراسر جهان محسوب می شود. نگاه به RESO، دعوتی است به تفکر درباره اهمیت برنامه ریزی زیرزمینی برای آینده ای پایدار و بهبود کیفیت زندگی در شهرهای پرجمعیت.