دکترین خروج از تحریم – کندوج

به گزارش کندوج اعتماد نوشت: در شرایطی که برخی تحلیلگران تصور می کنند توپ برقراری رابطه با امریکا به طور کامل در زمین ایران قرار دارد و ایران با یک اشاره می تواند این ریسمان از هم گسیخته را دوباره برقرار سازد اما گروهی از تحلیلگران معتقدند که این امریکاست که در مسیر برقراری یک رابطه سالم عادلانه و سودآور برای دو طرف مانع تراشی می کند. در واقع به اعتقاد چهره هایی چون سعید شریعتی امریکا مایل به برقراری رابطه با ایران مدنظر خود است نه ایرانی که در عرصه واقعیت جهانی کنشگری می کند. به اعتقاد شریعتی این تفاوت در برداشت ها ریشه اصلی همه تعارضاتی است که میان ایران و امریکا وجود دارد. ایران دکترین خاص خود را دارد و حاضر نیست به خاطر امریکا یا هر قدرت دیگری خود را تغییر دهد. شریعتی اما به نکته ظریفی در میانه این معادله اشاره می کند و آن اینکه اگر قرار باشد تغییری در دکترین ایران به وقوع بپیوندد نه بر اساس خواسته امریکا بلکه در راستای تحقق مطالبات مردمی است که طی ۴۵ سال گذشته همه فشارها محرومیت ها و محدودیت ها را دوش کشیده و دم برنیاورده اند. در نقطه مقابل شریعتی علی باقری به گونه ای متفاوت با این بحث روبه رو می شود. باقری از ضرورت واقع گرایی در مواجهه با نامعادله رابطه با امریکا سخن می گوید. به اعتقاد باقری ایران امروز به جای رویکردهای خوش بینانه یا بدبینانه نیازمند مواجهه های واقع گرایانه با مساله برقراری رابطه با امریکا یا حتی مذاکره با امریکاست. این فعال سیاسی معتقد است مهم تر از برقراری رابطه کاهش تنش ها و مدیریت چالش ها با امریکاست. او تاکید دارد هیچ ایرادی ندارد ایران از دیپلماسی پنهان و سایر ابزارهای موجود برای ایجاد یک فهم مشترک با امریکا بهره ببرد. باقری مرحله پس از مدیریت تنش ها را توافق سازی و مرحله پس از آن را عادی سازی روابط ارزیابی می کند.

سعید شریعتی: زمان تغییر در دکترین ایران فرا رسیده است

سعید شریعتی فعال سیاسی اصلاح طلب یکی از چهره هایی است که معتقد است زمان تغییر در دکترین راهبردی ایران فرا رسیده است و ایران باید ذیل کشورهای مشمول تحریم و محدودیت در شمار کشورهای کنشگر در مناسبات پویای جهانی قرار بگیرد. شریعتی در گفت وگو با «اعتماد» با اشاره به بحث هایی که در خصوص شکل دهی به مناسبات ارتباطی تازه با ایالات متحده مطرح می شود می گوید: «برخلاف بسیاری از تحلیلگران که موضوع برقراری یا عدم برقراری رابطه با امریکا را مرتبط با اراده و خواسته جمهوری اسلامی ایران می دانند معتقدم مانع اصلی در برقراری رابطه استراتژی و سیاست های کلان ایالات متحده امریکاست. به عبارت روشن تر این گونه نیست که اراده برقراری رابطه با امریکا در ایران وجود نداشته باشد بنابراین رابطه ای شکل نگیرد بلکه این امریکاست که موانعی جدی پیش روی برقراری رابطه قرار می دهد. همان طور که در آغاز قطع رابطه با امریکا در سال ۵۹ این امریکا بود که رابطه اش را با ایران قطع کرد طی سال های اخیر هم به رغم رخدادهای بزرگ و کوچکی که در این مسیر شکل گرفته ایالات متحده است که به هر دلیلی تمایلی به برقراری رابطه با ایران نشان نمی دهد.»

شریعتی صحبت هایش را این طور ادامه می دهد: «این گونه نیست که فردا ایران تصمیم به برقراری رابطه بگیرد و امریکا با شور و شوق این رابطه را برقرار و آغوش خود را به روی ایران باز کند. دلیل عدم برقراری رابطه برابر سازنده و عادلانه میان دو کشور این است که امریکا مایل نیست چنین شکل و صورتی از رابطه را برقرار کند. در واقع الگوی فکری اندیشه ای و ساختاری جمهوری اسلامی ایران در تضاد با رویکردی است که امریکا در مناسبات جهانی می پسندد طبیعی است که اگر قرار باشد یک ارتباط سازنده و برابر بین دو کشور ایجاد شود باید تغییراتی در الگوی رفتاری یا گفتمانی یا ساختاری جمهوری اسلامی رخ دهد.»

این فعال سیاسی اصلاح طلب یادآور می شود: «متوجه نمی شوم که این همه فشار از سوی نخبگان و تحلیلگران ایرانی به حاکمیت جمهوری اسلامی برای برقراری رابطه با امریکا چه معنا و مفهومی دارد؟ اساسا تصور کنید ایران فردا اعلام کند به دنبال برقراری رابطه با امریکاست! آیا همه مسائل حل می شود؟ قطعا خیر؛ اگر ایران می خواهد امریکا را متقاعد کند تعاملی با ایران مانند سایر کشورها برقرار کند باید ببیند چه مقدماتی را باید فراهم کند. امریکا حاضر به ایجاد یک رابطه عادلانه و سازنده نیست.»

شریعتی در پاسخ به این پرسش که با چنین مفروضاتی ایران چگونه می تواند منافع ملی خود را که به بحث رابطه با امریکا گره خورده تامین کند؟ می گوید: «اختلاف نظرهای اساسی در این بخش وجود دارد.رهبران سیاسی کشور و رهبران جریان های سیاسی کشور اختلاف نظرهای جدی دارند. عده ای معتقدند ایران برای اینکه منافع ملی خود را تامین کند باید استانداردهای یک کشور فعال و مورد اعتماد جامعه جهانی را در خود نهادینه کند. از نظر امریکا شاید لازم باشد ایران در برخی سیاست های خود تجدیدنظر کرده و تغییراتی در حوزه سیاست خارجی سیاست های منطقه ای مسائل هسته ای و…ایجاد کند تا امریکا ایران را از لیست کشورهای به زعم خود نامطلوب خارج کند. این گونه است که امریکا در گام نخست تحریم ها را برداشته و پس از آن به سمت یک تعامل ایجابی و اثباتی و سازنده گام برخواهد داشت.»
او ادامه می دهد: «نگرش بعدی میان تحلیلگران ایرانی معتقد است اساسا ایران چرا باید بر اساس نیازی که به برقراری رابطه با امریکا دارد تغییر رفتار و تغییر الگو دهد و از آرمان های خود دست بکشد؟ توجه داشته باشید آنچه در این کشاکش ها دارای اهمیت است فهم و مطالبه جامعه ایران است. باید ببینیم اکثریت مردم ایران که ولی نعمتان کشور و مسوولان هستند و سیاست ها باید بر اساس خواسته آنان شکل گیرد پس از ۴۵ سال تجربه حرکت در یک مسیر و شنیدن و دیدن این دوگانه چه نظری دارند؟»
شریعتی در پاسخ به این پرسش که نظر خود شما درباره این دوگانه چیست؟ می گوید: « شخصا معتقدم به سود منافع ملی ما و آینده ایران است که پس از ۴۵ سال دکترین منافع ملی خود را به گونه ای تعریف کند که از شمول کشورهای تحت تحریم خارج شود. استانداردهایی را اعمال کند که نهایتا منجر به بازشناسایی ایران به عنوان یک بازیگر موثر و فعال و دارای نقش قوام یافته شود.»
این تحلیلگر مسائل سیاسی خاطرنشان می کند: «امروز قدرت های جهانی درست یا غلط ظالمانه یا منصفانه چنین داوری هایی در مورد حکومت ایران دارند و بر اثر این نگاه شرایط دشواری را به ایران تحمیل کرده اند. شرایطی که ضرر اصلی و فشار زایدالوصف آن را مردمی متحمل می شوند که هر روز با گرفتارهای ها تنگناها و کاستی های فراوانی دست به گریبان هستند و فقر و محرومیت و محدودیت را با گوشت و پوست و استخوان خود درک می کنند.»

علی باقری: تلاش برای کاستن از عمق تنش ها باید در دستور کار قرار گیرد
در شرایطی که سعید شریعتی با شکل دهی به یک دوگانه فکری کلان تلاش می کند تصویری از مطالبات واقعی مردم ایران ارایه کند علی باقری دیگر تحلیلگر حوزه سیاسی ایران از منظر متفاوتی به بحث ورود کرده و مهم ترین اقدام دولت را در شرایط فعلی مدیریت چالش با طرف مقابل ارزیابی می کند.  باقری در گفت وگو با «اعتماد» در خصوص راهبردی که ایران در شرایط فعلی برای مواجهه با امریکای مدل ترامپ باید در پیش بگیرد می گوید: «همان طور که مسوول حوزه سیاست خارجی کشور و برخی دیگر از دیپلمات های کشور اشاره کرده اند من هم معتقدم پیچیدگی ها و چالش های رابطه ایران با امریکا که این روزها ابعاد وسیع تر و پیچیده تری به واسطه جنگ اسراییل با غزه و لبنان همچنین پس از روی کار آمدن دولت ترامپ پیدا کرده امکان شکل دهی به یک رابطه عادی مانند سایر کشورها میان ایران و امریکا را بسیار دشوار می سازد. در واقع عادی سازی روابط ایران و ایالات متحده پروسه ای زمانبر و طولانی است تا نهایتا دیوار بلند بی اعتمادی و چالش های عدیده نیم قرنی میان دو کشور را به حالت عادی بازگرداند.»
او یادآور می شود: «به اعتقاد من آنچه مهم است و مبنای سیاست دولت دکتر پزشکیان هم محسوب می شود مدیریت این تنش هاست. مدیریت به مفهوم جلوگیری از وخیم تر شدن و پرچالش تر شدن رابطه میان دو کشور و همین طور تلاش برای بهبود تنش زدایی و کم چالش کردن روابط. فکر می کنم هدف گذاری میان مدتی که در خصوص روابط با امریکا می توان از دولت آقای پزشکیان انتظار داشت از این دست سیاست هاست. این توقع قابل قبولی است که از دولت انتظار داشته باشیم خصومت میان دو کشور را مدیریت کند.»
باقری با تاکید بر اینکه ایران امروز بیش از هر زمان دیگری به رویکردهای واقع گرایانه نیاز دارد می گوید: «این مطالبه در خصوص مدیریت چالش ها نه بلندپروازانه و تخیلی است و نه مبتنی بر بی عملی و بی تعهدی است. همان طور که سید عباس عراقچی هم اعلام کرده مسیری که در دولت چهاردهم در خصوص رابطه با امریکا طی خواهد شد همین مسیر خواهد بود. مسیر مدیریت چالش ها و تلاش برای کاستن از عمق تنش ها.» او می گوید: «بر این مبنا به نظرم کلیه راه ها و ابزارهای موجود و در دسترس ایران در حوزه دیپلماسی از کمک خواستن از دوستان مشترک گرفته تا توسعه ارتباطات منطقه ای و جهانی و…می تواند در دستور کار قرار بگیرد. قطعا یکی از مهم ترین نوع این ابزارهای ارتباطی دیپلماسی پنهان است. منظور از دیپلماسی پنهان به معنای کلاسیک موضوع است نه اقدام پنهان یواشکی و غیرشفاف که پشت پرده سیاست خارجی و دور از چشم نهادهای مسوول و قانونی انجام شده باشد. دیپلماسی پنهان به مفهوم اقدامات پیش زمینه ای برای برطرف کردن موانع موجود برای مدیریت روابط مدنظر است.»
باقری با اشاره به اینکه معتقدم دولت چهاردهم این رویکرد و این راه را در پیش می گیرد خاطرنشان کرد: «مبنای این ایده تحقق منافع ملی خواهد بود. پایه های چگونگی انجام آن هم روی اصل توافق سازی قرار دارد. این حرکت بدون تردید بر مبنای توافق سازی دولت با سایر قسمت های حاکمیت خواهد بود. لذا امیدوارم که این تنش ها در روابط که منافع ملی ما را تهدید می کند و تداوم آن قطعا به نفع منافع ملی و امنیت ملی ایران نیست و نباید از تداوم آن استقبال کرد با تدبیر دولت پزشکیان و چهره های متخصص حاضر در کابینه این روند متوقف شده و با مدیریت تنش ها زمینه دستیابی به منافع ملی در وضعیت حداکثری آن فراهم شود.»

انتهای پیام