ماجرای تکراری انتقال پایتخت؛ این بار چقدر جدی بگیریم؟
در روز های گذشته دکتر عارف طی حکمی از سوی رییس جمهور مامور بررسی طرح انتقال پایتخت شد و به همین دلیل موضوع انتقال پایتخت بار دیگر فضای رسانه ای و اجتماعی کشور را متوجه خود کرد. اما موضوع انتقال پایتخت چرا از سوی دولت ها مطرح می شود و چه ضرورتی برای انجام این طرح وجود دارد؟ آیا انتقال پایتخت از کلانشهر تهران امری ممکن است و اگر هست به چه صورت قرار است انجام شود؟
تاریخچه انتقال پایتخت از شهر تهران
بعد از انقلاب اسلامی برای اولین بار در سال ۱۳۶۴ موضوع انتقال پایتخت مطرح شد و در سال ۱۳۶۸ مطالعاتی نیز زیر نظر وزارت مسکن و توسط مرکز مطالعات شهرسازی و معماری ایران جهت انتقال پایتخت سیاسی صورت گرفت که در نهایت به این نتیجه رسیدند که اگر در سال ۱۳۶۸ طرح انتقال پایتخت اجرایی شود در سال ۱۴۰۰ جمعیت آن به یک میلیون نفر خواهد رسید. این طرح مسکوت ماند تا اینکه در سال ۱۳۸۸ و بعد از وقوع زلزله ۴ ریشتری در تهران مجمع تشخیص مصلحت نظام طرح انتقال مرکز سیاسی (وزارتحانه ها دفاتر اصلی قوای سه گانه) کشور را به یک مکان مناسب را تا پایان چشم اندازه ۲۰ساله (۱۴۰۴) به تصویب رساند.
در سال ۱۳۹۱ طرح انتقال پایتخت با امضای ۱۵۱ نماینده تقدیم مجلس شد و در نهایت قانون «امکان سنجی انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی تمرکززدایی از تهران» در سال ۱۳۹۴ به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید. با گذشت حدود یک دهه از این مصوبه حالا باز صحبت از انتقال پایتخت است.
دلایل انتقال پایتخت از تهران.
اما چرا انتقال پایتخت برای دولت مردان ایرانی طی دهه ها اینقدر مهم بوده و اصولا چرا باید پایتخت را منتقل کرد؟ دلیل این همه تاکید بر انتقال پایتخت چیست؟ در ادامه فهرست وار به دلایلی خواهیم پرداخت که به عنوان مهم ترین عوامل لزوم اجرای این طرح برشمرده می شوند؛
۱. جمعیت زیاد
تراکم جمعیت و کمبود فضا یکی از عواملی است که باعث شده است انتقال پایتخت در سال های اخیر مورد بررسی قرار گیرد.
۲. مسائل زیست محیطی
فرونشست زمین کمبود آب آشامیدنی آلودگی هوا نیز از موضوعاتی است که در تهران وجود دارد و بر اساس گزارش ها آلودگی هوای تهران به حدی رسیده است که در بسیاری از روز ها وضعیت اضطرار ی اعلام میگردد؛ و اقدامات صورت گرفته نیز باعث حل مشکلات نشده است.
۳. قرار گرفتن بر روی گسل زلزله
تهران به دلیل قرار گرفتن بر روی خط زلزله برای پایتخت بودن مناسب نیست زیرا در صورت وقوع زمین لرزه علاوه بر آسیب دیدن جمعیت زیاد و سازه های شهری ساختار اداری و حکومتی کشور نیز با اختلال مواجه و فرآیند امدادرسانی هم دشوار میشود.
پایتخت به کجا منتقل می شود و چگونه؟
پرند در ۳۰ کیلومتری غرب تهران در سال ۱۳۹۷ یکی از شهر های مد نظر برای انتقال پایتخت بوده است. شیراز سمنان و بشهر های جنوبی ایران نیز در سال های اخیر به عنوان گزینه های انتقال مطرح شده اند. اما درخصوص چگونگی این انتقال باز چند دیدگاه متفاوت وجود دارد.
۱. انتقال وزارتخانه های و سازمان های دولتی به سایر شهر ها
انتقال وزارتخانه و سازمان های دولتی به شهر های مخحتلف یکی از راه های انتقال پایتخت بود تا از تهران تمرکززدایی صورت بگیرد به عنوان مثال وزارت نفت به خوزستان گردشگری به اصفهان.
۲. ساخت پایتخت جدید.
اما برخی کارشناسان در سمت دیگر معتقدند شهر های دیگر نیز ظرفیت لازم برای پذیرایی از وزارتخانه ها و سازمان های دولت را ندارن. این موضوع می تواند چالش های کنونی تهران را به شهر های مورد نظر هم بکشاند و عملا بحران های جدید ایجاد شود برای همین این صاحب نظران معتقد هستند ایران برای پایتخت جدید نیاز به ساخت یک شهر جدید دارد. در واقع ایده این کارشناسان ساخت یک پایتخت جدید متناسب با نیاز های کشور است.
آیا انتقال پایتخت از تهران ممکن است؟
برخی از کارشناسان معتقد هستند نمی توان قرار گرفتن تهران بر روی گسل زلزله را دلیل منطقی برای انتقال پایتخت از تهران بدانیم. زیرا فلات ایران بر روی کمربند زلزله خیز جهان قرار گرفته است و امکان وقوق زلزله در هر جای از ایران ممکن است.
انتقال پایتخت هزینه زیادی را به دنبال دارد و با وضعیت فعلی کشور قابل توجیه نیست. بررسی نمونه های انتقال پایتخت در دنیا نشان می دهد که نمونه های موفق در دهه ۵۰ میلادی اتفاق افتاده است و عملا با هزینه های امروزه امکانپذیر نیست.
در آخرین اظهارنظر ها در این باره مهدی چمران رییس شورای شهر تهران گفت که مشکلات شهر تهران حتی در صورت انتقال پایتخت بر جای خود باقی است و باید برای حل آن ها باید به دنبال راه حل دیگری باشیم.
وضعیت کلانشهر تهران به وضوح برای دولتمردان و البته کارشناسان بحرانی به نظر می رسد اما ایده انتقال پایتخت از این شهر با وضوح بیشتری غیر عملی به نظر می رسد. چه ایده انتقال سازمان ها و نهاد ها و چه ایده ساخت پایتخت جدید چیزی نیست که با وضعیت موجود بتوان آن را در چند سال ساماندهی کرد. شواهد و قراین بیشتر این چشم انداز را در برابر ما قرار می دهد که طرح انتقال پایتخت پس از مدتی دوباره مسکوت و پس از چند سال دوباره بر سر زبان ها خواهد افتاد اما اتفاق خاصی رخ نخواهد داد.