نسب قانونی اولاد

راه های اثبات نسب یا مشروع و قانونی است یعنی از و دارای رابطه به دنیا آمده یا ناشی از شبهه بوده و زن و مرد هنگام فکر می کردند که زوج هستند؛ یا ناشی از است در صورتی که پدر و مادر هنگام انعقاد نطفه مرتکب زنا می شدند و یا از طریق از مرد و زن حاصل می شود. نسب در لغت به معنی ، خویشی و خویشاوندی است.  نسب در اصطلاح حقوقی عبارت است از رابطه خویشاوندی بین دو نفر که یکی از نسل دیگری یا هر دو از نسل شخص ثالثی باشند و به طور کلی منتهی شدن دو نفر به منشا واحد است. محقق داماد، سیدمصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده، (نکاح و انحلال آن)، ص63، تهران، انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ شانزدهم، پاییز 1386.  به دنبال راهکارهای حقوقی هستید ؟ از مشاوره وکالت رایگان ما بهره مند شوید ، میتوانید از طریق سایت تهران وکیل اقدام کنید .

نسب، مترادف با قرابت نسبی است و رابطه طبیعی و خونی بین کلیه خویشاوندان نسبی خط مستقیم یا خط اطراف (قرابت نسبی که بوسیله ولادت یکی از دیگری حاصل می شود مانند قرابت جد نسبت به و بالعکس را نسب در خط مستقیم گویند و نسب به خط اطراف یعنی قرابت نسبی بین دو یا چند نفر که به وسیله ولادت از ثالث به وجود آمده اند.) جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، ص711، تهران، گنج دانش، 1385، چاپ شانزدهم.  را در بر می گیرد. این نسب به معنی عام است. اما نسب به معنی خاص عبارت است از رابطه پدر فرزندی یا مادر فرزندی و رابطه طبیعی و خونی میان دو نفر است که یکی به طور مستقیم و بدون واسطه از یا دیگری به دنیا آمده است. صفایی، سیدحسین و امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، ص287، تهران، نشر دادگستر، چاپ اول، پاییز 1376.  یکی از موجبات نسب است. به موجب ماده 862 قانون مدنی اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند سه طبقه اند:

1- و و اولاد، و اولاد اولاد؛
2- اجداد، و و و اولاد آنها.
3- اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها.

البته به موجب ماده 884 از پدر و مادر و اقوام آنها ارث نمی برد، اما اگر حرمت رابطه ای که ثمره آن است نسبت به یکی از ابوین ثابت و نسبت به دیگری به واسطه یا شبهه زنا نباشد، طفل فقط از این طرف و اقوام او ارث می برد و بالعکس. یکی از احکام نسب است. این نفقه شامل نفقه اقارب و می شود. در مورد نفقه اولاد ماده 1199 قانون مدنی بیان نموده که نفقه اولاد بر عهده پدر است و پس از پدر یا عدم قدرت او به به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب. در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها نفقه بر عهده مادر است. و هرگاه مادر هم زنده یا قادر به انفاق نباشد، با رعایت الاقرب فالاقرب، به عهده اجداد مادری و جدات پدری واجب النفقه است. در مورد نفقه ابوین و اجداد به موجب ماده 1200 قانون مدنی نفقه پدر برعهده فرزندان است و در صورتی که آنان فرزند نداشته باشند، نوه ها با رعایت قاعده تقدم خویشاوندان نزدیک تر نفقه را باید بپردازند.

مطابق ماده 1204 قانون مدنی نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت، با در نظر گرفتن درجه منفق. البته آنچه که به عنوان اجزای نفقه در قانون آمده است نمونه ای از مهمترین نیازمندی های زندگی است و جنبه انحصاری ندارد. پس هزینه و و رفت و آمد و سوخت را باید بر آن افزود. کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، ص736، تهران، نشر میزان، چاپ یازدهم، پاییز 1384.  یکی از مهمترین احکام نسب است. حضانت نگاه داشتن طفل، مواظبت و مراقبت او و تنظیم روابط او با خارج است. قانون گذار ایران نگهداری و تربیت اطفال را به پدر و مادر آنها اعطاء نموده است. نگهداری به معنای عام کلمه شامل همه کارهایی است که برای سرپرستی و مواظبت از طفل و کودک لازم است.

کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده، ص379-380، تهران، نشر میزان، چاپ ششم، پاییز 1387.  البته حضانت بیشتر ناظر به حمایت جسمی از کودک است، هر چند که حمایت روحی و اخلاقی طفل در این نهاد حقوقی، هم در و هم در حقوق جدید منظور بوده است. صفایی، سیدحسین و امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، ص343، تهران، نشر دادگستر، چاپ اول، پاییز 1376.  قانون مدنی ایران، ماده 1173.  در مورد مدت حضانت ماده 1169 قانون مدنی مقرر داشته که: « برای نگاه داری طفل مادر تا دو سال از تاریخ ولادت اولویت خواهد داشت. پس از انقضای این مدت حضانت با پدر است، مگر نسبت به اطفال اناث که تا سال هفتم حضانت آنها با مادر خواهد بود.»

در این که حضانت حق محض یا هم و هم است، فقهای امامیه اختلاف نظر دارند، اما قانون مدنی ما به موجب ماده 1168 نگاهداری اطفال را هم حق و هم تکلیف ابوین می داند. و تا زمانی که پدر و مادر کودک زنده هستند و نگهداری از فرزند خود را دارند، حضانت با آنها است. ماده 1172 قانون مدنی مقرر داشته که: «هیچ یک از ابوین حق ندارند، در مدتی که حضانت طفل به عهده آنها است، از نگهداری او امتناع کنند. در صورت امتناع یکی از ابوین حاکم باید به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقرباء و یا به تقاضای مدعی العموم نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت یه عهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا موثر نباشد، حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.»

یکی از احکام دیگر نسب بر اطفال است. ولایت به معنی عام، سلطه ای است که شخص بر و دیگری پیدا می کند و شامل و جد پدری و و می شود. اما در روابط خانوادگی عبارت است از اقتداری که قانونگذار به منظور اداره امور مالی و گاه تربیت کودک و طفل به اشتراک به پدر و جد پدری اعطا کرده است قانون مدنی ایران، مواد 1180 و 1181.  و مادر نسبت به اداره اموال فرزند خود هیچ سمتی ندارد. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده، ص402-403، تهران، نشر میزان، چاپ ششم، پاییز 1387.  یکی از احکام مهم نسب حرمت است که به موجب ماده 1045 قانون مدنی نکاح با اقارب نسبی ذیل ممنوع است، اگر چه قرابت حاصل از شبهه یا زنا باشد.
1- نکاح با پدر و اجداد و با مادر و جدات، هر قدر که بالا برود؛
2- نکاح با اولاد هر قدر که پایین برود؛
3- نکاح با برادر و خواهر و اولاد آنها، تا هر قدر که پایین برود؛
4- نکاح با عمات و خالات خود و عمات و خالات پدر و مادر و اجداد و جدات.
در مورد حرمت نکاح فرزندی که از رابطه نامشروع زن و مردی به وجود می آید، از حیث حرمت نکاح، مانند فرزند مشروع آنها است و نمی توان با پدر و مادر خود و فرزندان آنها نکاح کند و همچنین با سایر خویشان نسبی. بنابراین قانون مدنی ما اولاد متولد از زنا و شبهه را نیز مشمول مانعیت و حرمت نکاح دانسته است و این حکم مطابق با نظریه مشهور علمای است. محقق داماد، سیدمصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده، (نکاح و انحلال آن)، ص65-67، تهران، انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ شانزدهم، پاییز 1386.

در در این باره می نویسد: عبارت است از اینکه با و حاصل شود. و احکامی که بر نسب ثابت در شرع، از توارث و غیره، مترتب می باشد اگرچه اختصاص به نسب شرعی دارد لیکن ظاهراً بلکه قطعاً موضوع اعم از آن است پس سبب غیرشرعی را هم شامل می شود، بنابراین اگر با زنی زنا کند و پسر و دختری از او متولد شود ازدواج نمودن بین آن ها حرام است. و همچنین بین هر یک از آن ها و بین اولاد زانی و زانیه که با ازدواج صحیح یا با زنا با زن دیگری، پیدا شده اند. و همچنین زن زانیه و مادرش و مادر مرد زانی و خواهر آن ها بر پسر حرام می شوند و دختر بر مرد زانی و پدرش و اجداد و برادرها و عموهایش حرام می شود. نسب که از طریق رابطه خونی طفل به پدر و مادر موجود می شود، از نظر حقوقی دارای انواعی است که هر کدام دارای احکام خاصی می باشند. ما در این قسمت به بعضی از احکام آن اشاره می کنیم.

به عقیده امام خمینی « عبارت است از اینکه به سبب وطیی که ذاتاً با سببی شرعی – از نکاح یا ملک یمین یا تحلیل – حلال است، حاصل شود؛ اگرچه به خاطر عوارضی از قبیل حیض یا روزه یا اعتکاف یا احرام و مانند آن ها حرام شده باشد. و به ملحق می شود.» پس نسب وقتی قانونی و مشروع است که در زمان انعقاد نطفه طفل، پدر و مادر طفل دارای رابطه نکاح و صحیح اعم از یا باشد. در صورتی که طفل قبل از ازدواج منعقد گردد، و سپس آن پدر و مادر طبیعی با یکدیگر ازدواج نمایند، طفل واقعاً متولد از رابطه قانونی و شرعی نیست، هر چند که در زمان زوجیت متولد شده، و او را طفل خود بدانند.

به بیان امام خمینی در تحریرالوسیله «منظور از وطی شبهه وطیی است که آن را ندارد و به حرمت وطی ندارد؛ مانند اینکه با زن بیگانه به اعتقاد اینکه زن خودش است نزدیکی نماید، یا طریق معتبری بلکه اصل معتبری بر آن نداشته باشد؛ و مع ذلک مساله مورد اشکال است. و وطی و کسی که خواب است و کسی که مانند مجنون و خواب است ملحق به آن می شود. و شخص درصورتی که مستی اش به آشامیدن مسکر از روی عمد و عصیان باشد، به آن ملحق نمی شود.» پس هر گاه مردی با زنی کند، به تصور این که بین آنها رابطه زوجیت وجود دارد و در واقع چنین رابطه ای وجود نداشته باشد، این عمل را نزدیکی به شبهه یا می گویند.

در صورتی که فرزندی از نزدیکی به شبهه به دنیا آید، او را و نسب او را نسب ناشی از شبهه می نامند. صفایی، سیدحسین و امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، ص320-321، تهران، نشر دادگستر، چاپ اول، پاییز 1376.  قانون مدنی ایران، ماده 1173.  در صورتی که پدر و مادر طفل هنگام انعقاد نطفه در وضع نکاح صحیح نباشند. و عدم نکاح صحیح را بعداً متوجه شوند، در صورتی که در زمان نزدیکی بر صحت ازدواج باور داشته باشند، چه در و چه در ، مدنی، سیدجلال الدین، حقوق مدنی، ج2، ص177، تهران، انتشارات پایدار، 1383.  در و حقوق ایران نسب ناشی از شبهه در حکم نسب مشروع است. ولد شبهه هم به کسی که در هنگام نزدیکی در اشتباه بوده است، ملحق می گردد.