وکالت چند سال طول می کشد؟ (پاسخ کامل به مدت زمان پروانه)

وکالت چند سال طول میکشد؟ | راهنمای جامع مسیر وکیل شدن در ایران
مدت زمان وکیل شدن در ایران، با احتساب دوره کارشناسی حقوق (۴ سال)، آمادگی و قبولی در آزمون وکالت (۱ تا ۳ سال)، دوره کارآموزی (۱.۵ سال) و آزمون اختبار (چند ماه)، در خوش بینانه ترین حالت حدود ۷ سال و در سناریوهای واقع بینانه، به ویژه برای آقایان با احتساب خدمت سربازی، به حدود ۹.۵ تا ۱۰ سال می رسد. این مسیر طولانی و پرچالش، نیاز به برنامه ریزی دقیق و پشتکار فراوان دارد.
حرفه وکالت، همواره یکی از پرطرفدارترین و معتبرترین مشاغل در جامعه ایرانی بوده است. افراد بسیاری، از دوران نوجوانی، رویای قدم گذاشتن در مسیر دادخواهی و دفاع از حق مظلوم را در سر می پرورانند. این جذابیت، نه تنها به دلیل جایگاه اجتماعی و استقلال کاری آن است، بلکه پتانسیل بالای رشد فردی و تأثیرگذاری بر زندگی دیگران، آن را به انتخابی وسوسه انگیز تبدیل کرده است. اما در ابتدای این مسیر، سوالی اساسی ذهن هر مشتاقی را به خود مشغول می کند: وکالت چند سال طول می کشد؟ پاسخ به این پرسش، نه تنها یک عدد خشک و خالی نیست، بلکه روایتی از یک فرآیند پیچیده و چند مرحله ای است که هر گام آن، داستان خود را دارد.
مسیر جذاب وکالت: چرا بسیاری آرزوی آن را در سر می پرورانند؟
وکیل، در یک تعریف ساده، فردی است که با تسلط بر قوانین و مقررات، از حقوق موکل خود در مراجع قضایی و اداری دفاع می کند. اما این تعریف، هرگز نمی تواند عمق و پیچیدگی های این شغل را به طور کامل بازتاب دهد. یک وکیل، در واقع پل ارتباطی میان افراد و عدالت است؛ کسی که با هوش، درایت و دانش حقوقی خود، سعی در احقاق حق و رفع ظلم دارد. این نقش حساس و حیاتی، به خودی خود، جذابیت بی نظیری به حرفه وکالت بخشیده است.
مزایای این شغل، فراتر از جنبه های مالی آن است. بسیاری، به دنبال استقلال کاری هستند؛ این که بتوانند بر اساس اصول و ارزش های خود، پرونده ها را مدیریت کرده و مسیر حرفه ای خویش را تعیین کنند. اعتبار اجتماعی که با عنوان وکیل همراه می شود، احترام و جایگاه ویژه ای را در پی دارد. علاوه بر این، پتانسیل درآمدی بالا، به خصوص برای وکلای برجسته و باتجربه، از دیگر عوامل جذب کننده است. اما شاید مهم تر از همه، رضایت درونی ناشی از کمک به حل مشکلات مردم و دفاع از حقوق آن ها باشد که به این حرفه، معنا و ارزش واقعی می بخشد.
نقشه راه جامع وکالت: گام به گام تا دریافت پروانه
مسیر تبدیل شدن به یک وکیل پایه یک دادگستری در ایران، همانند عبور از یک جاده طولانی و پرپیچ وخم است که هر بخش آن، نیازمند آمادگی و تلاش خاص خود است. این سفر، با انتخاب مسیر تحصیلی آغاز می شود و با دریافت پروانه وکالت و سوگند تحلیف به اوج می رسد. اگر بخواهیم یک نقشه راه اولیه از این مسیر ارائه دهیم، می توان آن را به پنج مرحله اصلی تقسیم کرد که هر یک از این مراحل، نقش مهمی در شکل گیری یک وکیل کارآمد ایفا می کنند.
ابتدا، فرد باید دانش بنیادین حقوق را در دانشگاه کسب کند. سپس، با آمادگی کامل، خود را برای یکی از رقابتی ترین آزمون های کشور، یعنی آزمون وکالت، محک بزند. پس از قبولی در این آزمون، نوبت به مرحله کسب تجربه عملی می رسد که در قالب دوره کارآموزی انجام می شود. پایان بخش این دوره، آزمون اختبار است که دانش و مهارت کارآموز را به چالش می کشد و در نهایت، با موفقیت در این مرحله، فرد آماده می شود تا با مراسم تحلیف، به طور رسمی وارد دنیای وکالت شود. در ادامه، هر یک از این مراحل را با جزئیات بیشتر بررسی خواهیم کرد تا تصویری روشن از این فرآیند طولانی، اما ارزشمند، ارائه شود.
گام نخست: پیمودن وادی علم در دانشگاه (حدود ۴ سال)
بنیان گذاری یک حرفه موفق در وکالت، از دل دانش و تحصیلات آکادمیک می گذرد. این گام اولیه، شاید طولانی ترین و یکی از پایه ای ترین مراحل در مسیر وکیل شدن باشد. دانشجو در این دوره، با اصول و مبانی حقوقی آشنا می شود، قوانین مختلف را فرامی گیرد و بنیان های نظری لازم برای ورود به این حرفه را کسب می کند.
انتخاب مسیر تحصیلی در دبیرستان و ورود به دانشگاه
آن ها که سودای وکالت در سر دارند، اغلب از دوران دبیرستان، مسیر خود را با انتخاب رشته علوم انسانی مشخص می کنند. این رشته، دروازه ای به سوی دانشگاه و رشته حقوق است. دروس علوم انسانی، پایه های تفکر منطقی، استدلال و مهارت های نوشتاری را که برای یک وکیل ضروری است، تقویت می کنند. البته، در سالیان اخیر، امکان شرکت در کنکور علوم انسانی برای فارغ التحصیلان سایر رشته ها نیز فراهم شده است، اما گذراندن دوران دبیرستان در رشته علوم انسانی، می تواند مزایای خاص خود را در پی داشته باشد. پس از قبولی در کنکور سراسری، داوطلب وارد مقطع کارشناسی حقوق می شود که عموماً یک دوره ۴ ساله (۸ ترم تحصیلی) است. در این دوره، دانشجویان با شاخه های مختلف حقوق از جمله حقوق مدنی، حقوق جزا، آیین دادرسی و حقوق بین الملل آشنا می شوند.
نگاهی به مقاطع بالاتر: کارشناسی ارشد و دکتری
دریافت مدرک کارشناسی حقوق، حداقل مدرک لازم برای شرکت در آزمون وکالت و دریافت پروانه پایه یک است. اما بسیاری از دانشجویان و فارغ التحصیلان، تمایل دارند تحصیلات خود را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز ادامه دهند. این دوره ها، هرچند به طور مستقیم بر زمان دریافت پروانه وکالت پایه یک تأثیری ندارند، اما می توانند دانش تخصصی فرد را به میزان قابل توجهی افزایش دهند و در آینده، به او کمک کنند تا در حوزه های خاصی از حقوق، به یک متخصص برجسته تبدیل شود. برای مثال، یک وکیل با مدرک کارشناسی ارشد حقوق بین الملل، می تواند در پرونده های پیچیده بین المللی، به مراتب موفق تر عمل کند. این مقاطع، به طور معمول ۲ تا ۴ سال به طول می انجامند و می توانند به زمان کلی تحصیلات اضافه کنند، اما سرمایه گذاری بر روی دانش و تخصص را تضمین می کنند.
مسیر متفاوت برای دانش آموختگان حوزوی
سیستم حقوقی ایران، راهی را نیز برای دانش آموختگان حوزوی فراهم کرده است تا در صورت دارا بودن شرایط خاص، بتوانند وارد حرفه وکالت شوند. این افراد، پس از گذراندن دروس فقهی و اصول در حوزه های علمیه، باید مدارک خود را معادل سازی کرده و در برخی موارد، دوره های تکمیلی را در دانشگاه ها بگذرانند. شرایط دقیق برای این دسته از متقاضیان، ممکن است کمی متفاوت باشد و معمولاً نیاز به بررسی دقیق تر مصوبات و آیین نامه های مربوطه دارد. این مسیر، خود می تواند زمان بیشتری را به طول بیانجامد، زیرا شامل فرآیندهای اداری و آموزشی خاص خود برای تطبیق مدارک حوزوی با الزامات دانشگاهی و حرفه ای است.
گام دوم: چالش بزرگ آزمون وکالت (متغیر: ۱ تا ۳ سال، با احتساب سربازی)
پس از اتمام دوره کارشناسی حقوق، نوبت به مرحله ای سرنوشت ساز می رسد: آزمون وکالت. این آزمون، دروازه اصلی ورود به دوره کارآموزی و در نهایت، حرفه وکالت است و به دلیل رقابت فشرده و ظرفیت های محدود، یکی از سخت ترین چالش ها در این مسیر به شمار می رود. آمادگی برای این آزمون، نیازمند تلاشی مضاعف و برنامه ریزی دقیق است.
آشنایی با آزمون های کانون وکلا و مرکز وکلا
در ایران، دو نهاد اصلی مسئول برگزاری آزمون وکالت و صدور پروانه هستند: کانون وکلای دادگستری (که تحت نظارت اسکودا فعالیت می کند) و مرکز وکلای قوه قضاییه. هر دو نهاد، به دنبال جذب بهترین استعدادها هستند، اما تفاوت های جزئی در منابع، ظرفیت ها و رویکردها ممکن است داشته باشند. داوطلبان می توانند در هر یک از این آزمون ها شرکت کنند و پس از قبولی، دوره کارآموزی و مراحل بعدی را تحت نظارت همان نهاد طی کنند. این تفاوت ها، هرچند در جزئیات اجرایی مطرح می شوند، اما در نهایت، هدف هر دو نهاد تربیت وکیلانی شایسته برای خدمت به عدالت است. کسی که این آزمون ها را با موفقیت پشت سر می گذارد، احساس رضایت و غرور خاصی را تجربه می کند.
شرایط کلیدی شرکت در آزمون (سن، مدرک، وضعیت نظام وظیفه)
برای شرکت در آزمون وکالت، داوطلبان باید شرایط خاصی را دارا باشند. یکی از مهم ترین آن ها، داشتن حداقل مدرک کارشناسی حقوق یا معادل آن از دانشگاه های معتبر است. همچنین، شرط سنی نیز مطرح است: حداقل ۲۴ سال تمام و حداکثر ۴۰ سال برای حوزه قضایی تهران و ۵۰ سال برای سایر استان ها. این شرایط، به منظور اطمینان از بلوغ فکری و تجربه کافی داوطلبان برای ورود به این حرفه حساس تعیین شده اند.
برای آقایان، یک شرط بسیار مهم دیگر، داشتن کارت پایان خدمت سربازی یا معافیت دائم است. این موضوع، می تواند دو سال (مدت زمان معمول خدمت سربازی) به زمان کلی ورود به حرفه وکالت اضافه کند و برنامه ریزی برای آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از آقایان، پس از اتمام دوره کارشناسی، ابتدا به خدمت سربازی می روند و سپس برای آزمون وکالت آماده می شوند.
آمادگی برای آزمون: تلاشی که زمان می برد
مدت زمان آمادگی برای آزمون وکالت، کاملاً متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله پایه علمی داوطلب در دوره دانشگاه، میزان مطالعه و تمرین او، و هدف گذاری های شخصی. اما به طور معمول، یک دوره ۶ ماهه تا ۲ ساله مطالعه فشرده، برای تسلط بر منابع و کسب آمادگی لازم، ضروری است. در این دوره، داوطلبان باید بر دروس مهمی مانند حقوق مدنی، آیین دادرسی مدنی، حقوق جزا، آیین دادرسی کیفری، حقوق تجارت و اصول فقه تسلط پیدا کنند.
متاسفانه، با توجه به رقابت بالا، احتمال عدم قبولی در آزمون های اولیه، دور از انتظار نیست. هر بار عدم موفقیت در آزمون، به معنای انتظار حداقل یک سال برای آزمون بعدی است. این انتظار، می تواند بر روحیه داوطلبان تأثیر بگذارد، اما پشتکار و تمرین مداوم، کلید موفقیت در این مرحله است. بسیاری از وکلای برجسته امروز، روزی از همین مسیر پرفراز و نشیب عبور کرده اند و با شکست و پیروزی های کوچک، راه خود را ادامه داده اند.
مسیر وکالت، بیش از آنکه مسابقه ای برای رسیدن به خط پایان باشد، یک سفر طولانی برای کسب دانش، تجربه و بلوغ حرفه ای است.
گام سوم: کسب تجربه در دوره کارآموزی (۱۸ ماه عملی)
پس از گذر از سد دشوار آزمون وکالت و کسب موفقیت در آن، داوطلب وارد مرحله ای جدید و بسیار مهم می شود: دوره کارآموزی وکالت. این دوره، پلی است میان دانش نظری که در دانشگاه آموخته شده و تجربه عملی که برای تبدیل شدن به یک وکیل واقعی ضروری است. کارآموزی، فرصتی استثنایی برای یادگیری از نزدیک و لمس واقعیت های کار حقوقی در جامعه.
ماهیت و اهداف کارآموزی وکالت
دوره کارآموزی، ماهیتی کاملاً عملی و آموزشی دارد. هدف اصلی این دوره، تربیت وکیلانی است که علاوه بر تسلط بر مبانی نظری حقوق، توانایی های عملی لازم برای انجام امور وکالت را نیز کسب کرده باشند. در این دوره، کارآموزان تحت نظارت یک وکیل سرپرست مجرب، به کسب تجربه می پردازند. این وکیل سرپرست، نقش منتور و راهنما را ایفا می کند و کارآموز را در انجام وظایف مختلف حقوقی یاری می رساند. این دوره، فرصتی بی نظیر برای دیدن پرونده های واقعی، چالش های حقوقی مراجعین و نحوه برخورد با مسائل قضایی در عمل است.
چگونگی گذراندن این دوره
طول مدت استاندارد دوره کارآموزی، ۱۸ ماه (یک سال و نیم) است. در طول این مدت، کارآموز باید در فعالیت های مختلفی شرکت کند. این فعالیت ها شامل حضور در جلسات دادگاه (همراه با وکیل سرپرست یا به نمایندگی از او در پرونده های سبک تر)، لوایح نویسی، تنظیم اوراق قضایی، مطالعه پرونده های واقعی، انجام تحقیقات حقوقی و ارائه مشاوره به موکلان تحت نظارت است. علاوه بر این، کارآموزان معمولاً در دوره های آموزشی و کارگاه های تخصصی که توسط کانون وکلا یا مرکز وکلا برگزار می شود، شرکت می کنند تا دانش عملی خود را تکمیل کنند. در این دوره، کارآموزان با چالش های واقعی روبه رو می شوند و مهارت های حل مسئله، مذاکره و دفاع را در عمل می آموزند. تجربه حضور در کنار یک وکیل باتجربه، به آن ها دیدگاهی عمیق تر از دنیای حقوق می دهد.
گام چهارم: آزمون سرنوشت ساز اختبار (چند ماه تا نتیجه نهایی)
پس از ۱۸ ماه تلاش بی وقفه در دوره کارآموزی و کسب تجربیات عملی ارزشمند، نوبت به آخرین آزمون می رسد که می تواند مهر تأیید نهایی بر شایستگی یک کارآموز برای ورود به حرفه وکالت باشد: آزمون اختبار. این آزمون، به منزله یک سنگ محک جدی، هم دانش نظری و هم مهارت های عملی کارآموزان را مورد سنجش قرار می دهد.
اختبار: آخرین سنگ محک دانش و مهارت
آزمون اختبار، که در پایان دوره کارآموزی برگزار می شود، معمولاً شامل دو بخش کتبی و شفاهی است. بخش کتبی، دانش حقوقی کارآموزان را در درس های اصلی حقوقی مانند مدنی، جزا، آیین دادرسی مدنی و کیفری، و ثبت، مورد ارزیابی قرار می دهد. این بخش، به کارآموز فرصت می دهد تا آموخته های خود را به صورت تحریری به نمایش بگذارد. پس از قبولی در بخش کتبی، نوبت به بخش شفاهی یا همان مصاحبه حضوری می رسد. در این مرحله، اساتید و وکلای برجسته، با طرح سوالاتی تخصصی و عملی، میزان مهارت کارآموز در تحلیل پرونده، استدلال حقوقی، و توانایی های ارتباطی را می سنجند. این بخش، جنبه های کاربردی و عملی وکالت را که در دوره کارآموزی کسب شده است، مورد ارزیابی قرار می دهد. حس اضطراب و هیجان در این مرحله، برای هر کارآموزی ملموس و قابل درک است، چرا که نتیجه آن، پایان یک دوره و آغاز دوره ای جدید است.
تاثیر نتیجه اختبار بر مسیر پیش رو
موفقیت در آزمون اختبار، به منزله عبور از آخرین مانع و کسب صلاحیت لازم برای دریافت پروانه وکالت پایه یک است. پس از اعلام نتایج و تایید قبولی، کارآموز می تواند مراحل اداری مربوط به صدور پروانه را طی کند. اما در صورت عدم موفقیت در این آزمون، ناامیدی جایی ندارد. کارآموز باید برای مدت مشخصی، دوباره به دوره کارآموزی بازگردد و پس از رفع نقاط ضعف خود، مجدداً در آزمون اختبار شرکت کند. این تمدید دوره، هرچند ممکن است مسیر را طولانی تر کند، اما فرصتی دیگر برای تقویت مهارت ها و دانش فراهم می آورد. معمولاً نتایج آزمون اختبار، چند ماه پس از برگزاری، اعلام می شود که این مدت زمان نیز باید در محاسبات کلی لحاظ شود.
گام پنجم: مراسم تحلیف و شروع رسمی یک حرفه والا
پس از عبور موفقیت آمیز از تمامی مراحل تحصیلی، آزمون ها و دوره کارآموزی و اختبار، لحظه باشکوه و به یادماندنی فرا می رسد: مراسم تحلیف. این مراسم، نه تنها پایانی بر یک دوره طولانی از تلاش و کوشش است، بلکه سرآغاز رسمی و تعهدآوری برای ورود به دنیای حرفه ای وکالت محسوب می شود.
در این مراسم، وکلای جدید در حضور هیئت رئیسه کانون وکلا یا مرکز وکلا و سایر مقامات قضایی، سوگند یاد می کنند که همواره از قانون تبعیت کرده، از حقوق موکلان خود به بهترین نحو دفاع کنند، و به اصول اخلاقی و حرفه ای این شغل پایبند باشند. این سوگندنامه، متنی پرمعناست که مسئولیت خطیر وکالت را یادآور می شود. پوشیدن لباس وکالت برای اولین بار، امضای قسم نامه، و دریافت پروانه وکالت پایه یک، لحظاتی پر از احساس غرور و افتخار برای هر وکیل تازه نفس است. این مرحله، کوتاه و عمدتاً تشریفاتی است، اما از نظر نمادین و معنوی، از اهمیت بالایی برخوردار است و نشان دهنده آغاز رسمی یک زندگی حرفه ای پرچالش و در عین حال پربار است. از این پس، فرد دیگر یک کارآموز نیست، بلکه یک وکیل مستقل و دارای پروانه است که می تواند با تمام اختیارات قانونی، به دفاع از حقوق مردم بپردازد.
جمع بندی زمان: وکالت چند سال طول میکشد؟ (سناریوهای واقع بینانه)
همانطور که در طول این مقاله به تفصیل بیان شد، مدت زمان لازم برای تبدیل شدن به یک وکیل پایه یک دادگستری در ایران، متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد. اما می توانیم با در نظر گرفتن سناریوهای مختلف، یک برآورد واقع بینانه از این مسیر ارائه دهیم تا علاقه مندان بتوانند برنامه ریزی دقیق تری برای آینده خود داشته باشند.
سناریوی ایده آل (مسیر بدون وقفه و قبولی سریع در آزمون ها)
در یک دنیای ایده آل، جایی که هیچ وقفه تحصیلی یا تأخیری در قبولی آزمون ها وجود نداشته باشد، مسیر وکالت می تواند نسبتاً سریع تر طی شود. در این حالت، کسی که از دبیرستان وارد رشته حقوق شده و بلافاصله پس از اتمام لیسانس و با آمادگی کامل در آزمون وکالت قبول می شود، می تواند مراحل را به این ترتیب طی کند:
- تحصیل در مقطع کارشناسی حقوق: ۴ سال
- آمادگی و قبولی در آزمون وکالت: ۱ سال (فرض بر آمادگی خوب و قبولی در اولین آزمون)
- دوره کارآموزی وکالت: ۱.۵ سال (۱۸ ماه)
- آزمون اختبار و مراسم تحلیف: ۰.۵ سال (چند ماه)
مجموع زمان در سناریوی ایده آل: حدود ۷ سال
سناریوی واقع بینانه برای بانوان (با احتساب احتمالات)
در عالم واقعیت، ممکن است تأخیرها و چالش هایی در طول مسیر پیش بیاید. برای بانوان، که مسئله خدمت سربازی مطرح نیست، سناریوی واقع بینانه تر می تواند شامل یک یا چند بار شرکت در آزمون وکالت باشد:
- تحصیل در مقطع کارشناسی حقوق: ۴ سال
- آمادگی و قبولی در آزمون وکالت: ۱.۵ تا ۲ سال (با احتساب یک دوره آمادگی طولانی تر یا شرکت مجدد در آزمون)
- دوره کارآموزی وکالت: ۱.۵ سال (۱۸ ماه)
- آزمون اختبار و مراسم تحلیف: ۰.۵ سال (چند ماه)
مجموع زمان در سناریوی واقع بینانه برای بانوان: حدود ۷.۵ تا ۸ سال
سناریوی واقع بینانه برای آقایان (با احتساب خدمت سربازی و احتمالات)
برای آقایان، خدمت سربازی یک عامل مهم و زمان بر است که باید در برنامه ریزی لحاظ شود. این موضوع، معمولاً پس از اتمام دوره کارشناسی اتفاق می افتد و به زمان کلی مسیر اضافه می کند:
- تحصیل در مقطع کارشناسی حقوق: ۴ سال
- خدمت سربازی: ۲ سال
- آمادگی و قبولی در آزمون وکالت: ۱.۵ تا ۲ سال (پس از سربازی، با احتساب آمادگی و احتمال شرکت مجدد)
- دوره کارآموزی وکالت: ۱.۵ سال (۱۸ ماه)
- آزمون اختبار و مراسم تحلیف: ۰.۵ سال (چند ماه)
مجموع زمان در سناریوی واقع بینانه برای آقایان: حدود ۹.۵ تا ۱۰ سال
عواملی که می توانند این مسیر را طولانی تر کنند
علاوه بر موارد ذکر شده، عوامل دیگری نیز می توانند بر طولانی تر شدن مسیر وکالت تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، طولانی شدن دوره دبیرستان، مردود شدن در کنکور سراسری، وقفه تحصیلی به دلیل مشکلات شخصی یا مالی، بیماری، و یا حتی عدم موفقیت در آزمون اختبار و نیاز به تمدید دوره کارآموزی، همگی می توانند به زمان کلی این فرآیند اضافه کنند. این نکته مهم است که هر فردی، مسیر خاص خود را در پیش دارد و باید با آگاهی و انعطاف پذیری، برای چالش های احتمالی آماده باشد. در این مسیر، صبوری و پایداری، نقش کلیدی در رسیدن به هدف ایفا می کنند.
حرفه وکالت، همانند نگین درخشانی است که تنها با تراش های پیوسته و ظریف، جلوه واقعی خود را به نمایش می گذارد؛ هر گام در این مسیر، بخشی از این تراش است.
نتیجه گیری
مسیر تبدیل شدن به یک وکیل در ایران، فرآیندی جامع و چندمرحله ای است که از تحصیلات دانشگاهی آغاز شده و پس از گذر از آزمون های دشوار، دوره های کارآموزی و اختبار، با مراسم تحلیف و سوگندنامه وکالت به اوج خود می رسد. این سفر، همانطور که بررسی شد، حداقل ۷ سال و در سناریوهای واقع بینانه تر، می تواند تا ۱۰ سال به طول بیانجامد. هر گام در این مسیر، نیازمند تعهد، پشتکار و علاقه وافر به دانش حقوقی و خدمت به جامعه است.
در طول این سالیان، کسی که این مسیر را انتخاب می کند، نه تنها دانش حقوقی خود را عمق می بخشد، بلکه با چالش های عملی مواجه شده و مهارت های لازم برای دفاع از حقوق دیگران را کسب می کند. این مسیر شاید طولانی و پرفراز و نشیب به نظر برسد، اما دستاورد نهایی آن – تبدیل شدن به یک وکیل پایه یک دادگستری – ارزشی بی بدیل دارد. اعتبار اجتماعی، استقلال حرفه ای و مهم تر از همه، رضایت قلبی از یاری رساندن به انسان ها، پاداش این تلاش پیوسته است. بنابراین، اگر سودای وکالت در سر دارید، با برنامه ریزی دقیق، صبر و استقامت، قدم در این راه پربار بگذارید و آماده تجربه ای بی نظیر در زندگی حرفه ای خود باشید.