برای به اجرا گذاشتن مهریه به کجا باید مراجعه کرد

برای به اجرا گذاشتن مهریه، دو مسیر اصلی وجود دارد: ابتدا از طریق اداره ثبت اسناد و املاک و سپس در صورت عدم وصول، از طریق دادگاه خانواده پیگیری می شود. انتخاب هر یک از این راه ها به شرایط خاص پرونده بستگی دارد و معمولاً گام اول با مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج آغاز می گردد. در این مسیر، آگاهی از تمامی مراحل قانونی، مدارک لازم، هزینه ها و نکات حقوقی می تواند به زن در مطالبه حق خود کمک کند و او را با اطمینان بیشتری در این راه دشوار همراه سازد.

مهریه، این حق مالی مهم که با جاری شدن خطبه عقد به ذمه مرد می نشیند، نمادی از ارزش و احترام جایگاه زن در بنیان خانواده است. مطالبه آن، گاهی می تواند مسیری پر فراز و نشیب و پیچیده باشد که نیازمند دانش حقوقی کافی و قدم گذاشتن با بصیرت در هر مرحله است. زنی که قصد دارد مهریه خود را مطالبه کند، باید با دقت و آگاهی کامل از حقوق خود و چارچوب های قانونی موجود، این مسیر را آغاز نماید. بسیاری از زنان به دنبال پاسخی روشن و گام به گام هستند تا بدانند برای این مطالبه، دقیقاً به کجا باید مراجعه کنند و چه اقداماتی لازم است انجام دهند. آن ها می خواهند مطمئن شوند که در پیچ و خم های قانونی، حقشان تضییع نمی شود و هر قدمی که برمی دارند، آن ها را به نتیجه مطلوب نزدیک تر خواهد کرد. اینجاست که نقش یک راهنمای جامع و معتبر برجسته می شود تا با زبانی ساده و کاربردی، تمامی ابهامات را برطرف کرده و نقشه راهی شفاف را در اختیارشان قرار دهد.

برخی ممکن است این تصور را داشته باشند که مطالبه مهریه، تنها در شرایط طلاق مطرح می شود، اما واقعیت این است که مهریه یک حق مستقل مالی است که زن می تواند در هر زمان، حتی در طول زندگی مشترک و بدون نیاز به طلاق، آن را از همسر خود مطالبه کند. این حق، از لحظه جاری شدن صیغه عقد، برای زن ایجاد می شود و به هیچ قید و شرطی، جز عندالاستطاعه بودن مهریه، وابسته نیست. درک این تفاوت های بنیادی و آگاهی از انواع مهریه، مانند مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، اولین گام در این مسیر است. مهریه عندالمطالبه، همان طور که از نامش پیداست، به محض مطالبه زن، باید توسط مرد پرداخت شود، در حالی که مهریه عندالاستطاعه، تنها در صورت اثبات توانایی مالی مرد، قابل وصول است. آشنایی با این تعاریف، به زن کمک می کند تا با دید بازتری، مسیر قانونی پیش رو را انتخاب کند.

پیش نیازها و گام های اولیه برای مطالبه مهریه

قبل از آنکه زن قدم در راهروهای اداره ثبت یا دادگاه بگذارد، لازم است برخی مقدمات را فراهم آورد. این گام های اولیه، هرچند ساده به نظر می رسند، اما در هموار کردن مسیر مطالبه مهریه نقشی حیاتی دارند و می توانند از اتلاف وقت و انرژی در آینده جلوگیری کنند. آماده سازی مدارک و آشنایی با بستر های لازم، آغازگر یک فرآیند موفق است.

آمادگی های لازم قبل از شروع فرآیند

آماده سازی های اولیه، شبیه به جمع آوری توشه راه برای یک سفر مهم است. بدون این آمادگی ها، ممکن است در میانه راه با موانعی روبرو شویم که سرعت پیشرفت را کاهش دهد یا حتی توقف ایجاد کند. این گام ها شامل ثبت نام در سامانه های الکترونیکی و گردآوری اسناد و مدارک ضروری است.

ثبت نام در سامانه ثنا

امروزه، تمامی فرآیندهای قضایی در کشور، از ابلاغ اوراق قضایی گرفته تا ثبت دادخواست، از طریق سامانه ثنا صورت می گیرد. بنابراین، اولین و ضروری ترین گام برای زن، ثبت نام در این سامانه است. این ثبت نام به دو صورت آنلاین و حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. داشتن حساب کاربری فعال در ثنا، به زن این امکان را می دهد که به موقع از تمامی مکاتبات و ابلاغیه های مربوط به پرونده خود مطلع شود و هیچ جزئیاتی را از دست ندهد. غفلت از این موضوع می تواند به از دست رفتن فرصت های قانونی و حتی مختومه شدن پرونده منجر شود.

جمع آوری مدارک اولیه

مدارک، حکم نقشه راه را دارند. بدون در دست داشتن مدارک کامل و معتبر، نمی توان هیچ دعوایی را در مراجع قانونی آغاز کرد. برای مطالبه مهریه، زن باید این مدارک را در اختیار داشته باشد:

• اصل شناسنامه
• اصل کارت ملی
• اصل یا رونوشت مصدق عقدنامه (سند ازدواج)

داشتن اصل عقدنامه، روند کار را تسریع می کند، اما در صورت عدم دسترسی به اصل آن، می توان با مراجعه به دفترخانه ای که عقد در آن به ثبت رسیده است، رونوشت مصدق آن را تهیه کرد. این رونوشت، از نظر قانونی، اعتبار اصل سند را دارد و می توان با آن اقدامات لازم را انجام داد.

مشاوره با وکیل متخصص

پیش از هر اقدامی، فردی که قصد مطالبه مهریه را دارد، باید با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کند. این مرحله، سنگ بنای موفقیت در پرونده است. وکیل با بررسی جزئیات پرونده، نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، وضعیت مالی زوج و سایر شرایط، بهترین مسیر قانونی را پیشنهاد می دهد و او را از پیچیدگی ها و موانع احتمالی آگاه می سازد. مشاوره اولیه می تواند از اشتباهات پرهزینه و اتلاف زمان جلوگیری کرده و راه را برای یک پیگیری هدفمند هموار سازد. یک وکیل مجرب می تواند با توجه به شرایط خاص هر پرونده، استراتژی حقوقی مناسبی را طراحی کند که منجر به بهترین نتیجه برای موکل شود.

چه مهریه ای قابل مطالبه است؟

همه مهریه ها به یک شکل قابل مطالبه نیستند و شرایطی وجود دارد که مهریه را از نظر حقوقی، قابل اجرا می سازد. مهریه باید دارای مشخصاتی باشد تا بتوان آن را از طریق مراجع قانونی پیگیری کرد.

مهریه باید معین و مشخص باشد. به این معنی که مال مورد نظر برای مهریه باید دارای وجود خارجی و ارزشمند باشد و قابلیت تملک را داشته باشد. به عنوان مثال، تعدادی سکه طلا، مبلغ مشخصی پول، یک قطعه زمین، یک دستگاه خودرو، یا حتی انجام یک کار مشخص و ارزشمند می توانند مهریه باشند. اگر مهریه به صورت مبهم یا نامشخص تعیین شده باشد (مثلاً هرچه تو بخواهی یا یک چیز باارزش)، ممکن است در زمان مطالبه، با چالش های حقوقی مواجه شود و نیاز به تعیین و مشخص شدن آن توسط دادگاه باشد. اما مهریه های رایج مانند سکه تمام بهار آزادی یا وجه نقد، کاملاً مشخص و قابل مطالبه هستند.

مسیر اول: مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت (گام به گام)

زمانی که زن قصد مطالبه مهریه خود را دارد، قانونگذار او را ملزم کرده است که ابتدا از طریق اداره ثبت اسناد و املاک اقدام کند. این مسیر، دارای مراحل مشخصی است که رعایت دقیق آن ها، برای حصول نتیجه لازم و ضروری است. این بخش از مقاله، شما را گام به گام با این فرآیند آشنا می کند.

چرا ابتدا باید به اداره ثبت مراجعه کرد؟

شاید این سوال برای برخی پیش بیاید که چرا باید ابتدا به اداره ثبت مراجعه کرد و نمی توان مستقیماً به دادگاه رفت؟ دلیل این امر، بخشنامه رئیس محترم قوه قضائیه است که زن را ملزم می سازد ابتدا از طریق اجرای ثبت برای مطالبه مهریه اقدام کند. این بخشنامه با هدف کاهش حجم پرونده های ورودی به دادگاه ها و تسریع در فرآیند مطالبه مهریه صادر شده است.

مزایای این روش:

• سرعت بیشتر: در بسیاری از موارد، فرآیند اجرای ثبت، سریع تر از پیگیری در دادگاه به نتیجه می رسد.
• هزینه کمتر: هزینه های اولیه در اجرای ثبت، معمولاً کمتر از هزینه دادرسی در دادگاه است.
• توقیف سریع اموال: در صورت شناسایی اموال، امکان توقیف فوری آن ها فراهم می شود که می تواند فشار بیشتری بر زوج برای پرداخت مهریه وارد کند.

معایب این روش:

• محدودیت در نوع مهریه: این روش بیشتر برای مهریه های عندالمطالبه و مشخص کاربرد دارد.
• عدم امکان جلب در صورت عدم شناسایی مال: اگر مالی از زوج شناسایی نشود، اداره ثبت نمی تواند حکم جلب صادر کند و زن باید به دادگاه مراجعه کند.

مراحل اجراییه ثبت مهریه

فرآیند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، شامل چندین گام پی در پی است که هر یک از آن ها باید با دقت و در زمان مقتضی انجام شود. در ادامه، این مراحل را به صورت تفصیلی شرح می دهیم:

گام ۱: مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج

اولین قدم، مراجعه به همان دفترخانه ای است که سند ازدواج در آن به ثبت رسیده است. در این مرحله، فرد متقاضی باید مدارک شناسایی خود (شناسنامه و کارت ملی) و عقدنامه را همراه داشته باشد.

• تهیه رونوشت عقدنامه: اگر اصل عقدنامه در دسترس نباشد، می توان در این دفترخانه درخواست رونوشت مصدق آن را نمود.
• درخواست صدور اجراییه مهریه: زن یا وکیل او، با تکمیل فرم های مربوطه، درخواست صدور اجراییه برای مهریه را به سردفتر ارائه می دهد. سردفتر موظف است این درخواست را بررسی کرده و اجراییه را صادر کند.

در صورتی که دفترخانه محل وقوع عقد تغییر مکان داده باشد، جای نگرانی نیست. می توان با تماس با کانون سردفتران ازدواج و طلاق در استان مربوطه، آدرس جدید دفترخانه را جویا شد و اقدامات لازم را انجام داد. تمامی اطلاعات مربوط به دفترخانه ها و وضعیت آن ها، در این کانون ها ثبت شده و قابل دسترسی است.

گام ۲: ارسال پرونده به اداره ثبت اسناد و املاک

پس از صدور اجراییه توسط سردفتر، پرونده به اداره اجرای مهریه در سازمان ثبت اسناد و املاک شهرستان مربوطه ارسال می شود. در این مرحله:

• تشکیل پرونده در اداره اجرای مهریه: پرونده ای به نام فرد متقاضی (زوجه) تشکیل می شود و اجراییه ثبت در آن قرار می گیرد.
• ابلاغ اجراییه به زوج و مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت: اداره ثبت، اجراییه را به زوج ابلاغ می کند. زوج از زمان ابلاغ، ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را به صورت نقدی پرداخت کند یا ترتیبی برای پرداخت آن بدهد. این ابلاغ نیز از طریق سامانه ثنا انجام می شود.

گام ۳: درخواست توقیف اموال و ممنوع الخروجی

در صورتی که زوج در مهلت ۱۰ روزه اقدام به پرداخت مهریه نکند، زن می تواند با مراجعه به اداره ثبت، درخواست توقیف اموال وی و در صورت لزوم، ممنوع الخروجی او را بنماید. این بخش، یکی از مهم ترین مراحل برای وصول مهریه است:

• نحوه معرفی اموال زوج: زن می تواند هرگونه اموالی که از همسرش می شناسد (مانند حساب بانکی، پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، حقوق و مزایای دریافتی از محل کار و…) را به اداره ثبت معرفی کند. دقت در معرفی اموال، شانس وصول مهریه را به شدت افزایش می دهد.
• فرآیند استعلام از مراجع مختلف: در صورت عدم اطلاع زن از اموال زوج، اداره ثبت می تواند از مراجع مختلفی مانند بانک مرکزی (برای حساب های بانکی)، اداره ثبت اسناد و املاک (برای املاک)، اداره راهنمایی و رانندگی (برای خودرو) و سازمان تامین اجتماعی یا ادارات دولتی (برای حقوق و مزایا) استعلام بگیرد تا اموال زوج را شناسایی کند.
• توضیح در مورد درخواست ممنوع الخروجی و شرایط آن: زن می تواند درخواست ممنوع الخروجی همسرش را نیز به اداره ثبت ارائه دهد. این اقدام می تواند اهرم فشاری برای پرداخت مهریه باشد، اما صدور آن نیز شرایط خاص خود را دارد و معمولاً تا زمانی که مهریه یا اقساط آن پرداخت نشده باشد، ممنوع الخروجی برقرار می ماند.

گام ۴: ارزیابی، مزایده و وصول مهریه (در صورت لزوم)

پس از توقیف اموال زوج، فرآیند وصول مهریه وارد مرحله جدیدی می شود:

• توضیح مختصر فرآیند پس از توقیف اموال: اموال توقیف شده توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می شوند. پس از ارزیابی، این اموال در صورت نیاز به مزایده گذاشته می شوند و از محل فروش آن ها، مهریه زن پرداخت می گردد. در مورد توقیف حقوق و مزایا، نیز مبلغی به صورت ماهانه از حقوق زوج کسر و به زن پرداخت می شود.

محدودیت ها و نکات مهم در اجرای ثبت

در حالی که مسیر اجرای ثبت می تواند روشی سریع و کارآمد برای وصول مهریه باشد، اما این روش نیز دارای محدودیت ها و نکات خاصی است که آگاهی از آن ها برای زن ضروری است. عدم توجه به این موارد می تواند منجر به اطاله دادرسی یا حتی عدم وصول مهریه شود.

مستثنیات دین

یکی از مهم ترین محدودیت ها در توقیف اموال، مفهوم مستثنیات دین است. قانونگذار برای حمایت از حداقل زندگی افراد، برخی از اموال را از توقیف برای پرداخت دیون (مانند مهریه) مستثنی کرده است.

توضیح کامل ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مصادیق آن

بر اساس ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، اموال زیر از توقیف مستثنی هستند:

1. منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه (زوج) در حالت اعسار او باشد.
2. اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
3. آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
4. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها.
5. وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
6. تلفن مورد نیاز مدیون (زوج).
7. مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.

به عنوان مثال، اگر مرد دارای یک دستگاه خودروی سواری باشد که با آن امرار معاش می کند (مثلاً تاکسی یا پیک موتوری)، این خودرو ممکن است جزء مستثنیات دین تلقی شود و قابل توقیف نباشد. همچنین، خط موبایل ضروری برای ارتباطات نیز از این قاعده پیروی می کند. زوج می تواند با اعتراض به توقیف این اموال، مستثنیات دین بودن آن ها را اثبات کند و آن ها را از توقیف آزاد نماید.

آگاهی از مفهوم مستثنیات دین برای هر دو طرف دعوا حیاتی است؛ برای زن که بداند چه اموالی قابل توقیف نیستند و برای مرد که حقوق خود را در این زمینه بشناسد.

قانون جدید مهریه و سقف ۱۱۰ سکه

یکی از مهم ترین تغییرات در قوانین مهریه، موضوع سقف ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای جلب است. این قانون، نحوه مطالبه و وصول مهریه را تحت تأثیر قرار داده است.

توضیح کامل در مورد ضمانت اجرای جلب تا ۱۱۰ سکه

بر اساس قانون حمایت خانواده، در صورتی که مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات مربوط به محکومیت های مالی است و مرد به دلیل عدم پرداخت آن می تواند جلب و بازداشت شود. این بدان معناست که اگر مرد از پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه امتناع ورزد و مالی هم برای پرداخت آن نداشته باشد، زن می تواند درخواست جلب او را از دادگاه نماید.

تکلیف مازاد بر ۱۱۰ سکه (فقط از طریق معرفی اموال و اثبات ملائت زوج)

اما برای مهریه ای که بیش از ۱۱۰ سکه باشد، ضمانت اجرای جلب وجود ندارد. در خصوص مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها ملائت (توانایی مالی) زوج ملاک پرداخت است. یعنی زن باید بتواند اثبات کند که همسرش توانایی مالی برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه را دارد و اموالی را به دادگاه معرفی کند. در غیر این صورت، برای بخش مازاد، حکم جلب صادر نخواهد شد. این قانون با هدف جلوگیری از زندانی شدن مردان به دلیل مهریه های سنگین و غیرمتعارف وضع شده است.

چه زمانی باید از اداره ثبت به دادگاه مراجعه کرد؟

همان طور که گفته شد، مراجعه به اداره ثبت، گام اول است. اما در برخی شرایط، این مسیر به بن بست می خورد و زن ناچار است برای پیگیری مهریه خود، به دادگاه مراجعه کند.

صدور گواهی عدم امکان اجرا از اداره ثبت

اگر پس از گذشت دو ماه از تشکیل پرونده در اداره ثبت، هیچ مالی از زوج شناسایی نشود، یا پس از گذشت شش ماه، پرونده مهریه در اداره ثبت به نتیجه نرسد (مثلاً به دلیل عدم همکاری زوج در معرفی اموال یا پیچیدگی فرآیند توقیف)، زن یا وکیل او می تواند از اداره ثبت درخواست گواهی عدم امکان اجرا کند. این گواهی، مجوزی است برای زن که با در دست داشتن آن، می تواند مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کرده و پرونده مطالبه مهریه خود را از طریق دستگاه قضایی پیگیری کند. این مرحله، پلی است برای ورود به مسیر دوم مطالبه مهریه.

مسیر دوم: مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

در صورتی که زن نتواند مهریه خود را از طریق اجرای ثبت وصول کند، مسیر دوم یعنی مراجعه به دادگاه خانواده پیش روی او قرار می گیرد. این مسیر، پیچیدگی های خاص خود را دارد و نیازمند پیگیری دقیق مراحل قضایی است.

چه زمانی می توان مستقیماً به دادگاه مراجعه کرد؟

به طور کلی، پس از بخشنامه رئیس قوه قضائیه، زن نمی تواند مستقیماً به دادگاه مراجعه کند، مگر در موارد خاص و با ارائه گواهی از اداره ثبت.

• موارد استثنائی و پس از طی مراحل ثبت: اصلی ترین مورد، همان طور که پیشتر گفته شد، پس از دریافت گواهی عدم امکان اجرا از اداره ثبت است. این گواهی به دادگاه اعلام می کند که امکان وصول مهریه از طریق ثبت وجود نداشته است.
• مهریه عندالاستطاعه: در صورتی که مهریه از نوع عندالاستطاعه باشد، زن باید ابتدا به دادگاه خانواده مراجعه کند و توانایی مالی همسرش را برای پرداخت مهریه اثبات کند. در این نوع مهریه، بار اثبات توانایی مالی زوج بر عهده زن است.
• فوت زوج: در صورتی که زوج فوت کرده باشد، زن می تواند برای مطالبه مهریه خود، مستقیماً به دادگاه مراجعه کرده و مهریه را از ماترک (ارث) همسرش مطالبه کند.

مراحل مطالبه مهریه در دادگاه

پیگیری مهریه در دادگاه، شامل مراحل قضایی مشخصی است که از تقدیم دادخواست آغاز می شود و تا صدور حکم و اجرای آن ادامه می یابد.

گام ۱: تقدیم دادخواست مهریه

این گام، شروع رسمی فرآیند قضایی است:

• از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: زن یا وکیل او باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و ثبت کند.
• مدارک لازم: مدارک لازم برای تقدیم دادخواست شامل مدارک اولیه (شناسنامه، کارت ملی، عقدنامه) به همراه گواهی عدم امکان اجرای ثبت (در صورت لزوم) است. همچنین، باید مشخصات کامل زوج و زوجه و نشانی دقیق آن ها در دادخواست قید شود.

گام ۲: تعیین وقت رسیدگی و حضور در دادگاه

پس از تقدیم دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه در دادگاه خانواده ارجاع می شود:

• نحوه ابلاغ و ضرورت حضور یا وکیل: دادگاه، وقت رسیدگی را تعیین کرده و این وقت به هر دو طرف دعوا (زن و مرد) از طریق سامانه ثنا ابلاغ می شود. حضور زن یا وکیل او در جلسه رسیدگی ضروری است. در صورت عدم حضور بدون عذر موجه، دادگاه می تواند به صورت غیابی رأی صادر کند یا قرار رد دادخواست صادر نماید.

گام ۳: صدور حکم و اجرای آن

پس از بررسی ادله و دفاعیات طرفین، دادگاه اقدام به صدور حکم می کند:

• توضیح در مورد حکم قطعی دادگاه و مراحل اجرای احکام: اگر حکم دادگاه به نفع زن صادر شود و این حکم قطعی گردد (پس از طی مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی)، زن می تواند درخواست اجرای حکم را به واحد اجرای احکام دادگاه ارائه دهد. در این مرحله، واحد اجرای احکام وظیفه دارد با شناسایی و توقیف اموال زوج، مهریه را از وی وصول کرده و به زن پرداخت کند.

درخواست اعسار و تقسیط مهریه توسط زوج

اغلب مردان، پس از صدور حکم پرداخت مهریه، با چالش توانایی مالی مواجه می شوند و نمی توانند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کنند. در چنین شرایطی، قانونگذار راهکاری به نام اعسار و تقسیط مهریه را پیش بینی کرده است.

فرآیند درخواست اعسار (اثبات عدم توانایی مالی زوج)

زوج می تواند پس از صدور حکم قطعی مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. در این دادخواست، زوج باید عدم توانایی مالی خود را برای پرداخت یکجای مهریه اثبات کند. اثبات اعسار، معمولاً با ارائه لیست اموال و دارایی ها، شهادت شهود، صورتحساب های بانکی و سایر مدارک مالی انجام می شود. دادگاه با بررسی این مدارک و وضعیت معیشتی زوج، در مورد اعسار او تصمیم گیری می کند.

نحوه تعیین اقساط توسط دادگاه

در صورتی که دادگاه، اعسار زوج را احراز کند، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حکم، مبلغی به عنوان پیش قسط و تعداد و مبلغ اقساط ماهانه برای پرداخت مهریه تعیین می شود. دادگاه در تعیین میزان اقساط، توانایی مالی زوج، تعداد فرزندان تحت تکفل و سایر هزینه های ضروری زندگی او را مد نظر قرار می دهد تا مبلغ اقساط، قابل پرداخت برای زوج باشد.

چگونه زوج می تواند تقاضای رفع ممنوع الخروجی نماید؟

در صورتی که زوج به دلیل مهریه ممنوع الخروج شده باشد و حکم اعسار او از پرداخت مهریه صادر شده باشد، می تواند پس از پرداخت پیش قسط مهریه و چند قسط اولیه، به دادگاه یا واحد اجرای ثبت مراجعه کرده و درخواست رفع ممنوع الخروجی خود را ارائه دهد. دادگاه با بررسی پرداخت های انجام شده و تعهد زوج به پرداخت اقساط آینده، می تواند حکم رفع ممنوع الخروجی را صادر کند.

به اجرا گذاشتن مهریه بدون طلاق

این یک تصور رایج اشتباه است که مطالبه مهریه، تنها در زمان طلاق یا پس از آن امکان پذیر است. واقعیت این است که زن حق دارد در هر زمان و بدون هیچ ارتباطی با طلاق، مهریه خود را مطالبه کند.

توضیح اینکه مطالبه مهریه حق مستقل زن است و ارتباطی به طلاق ندارد

مهریه، به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، به عنوان یک دین بر ذمه مرد قرار می گیرد و حق زن است. این حق، کاملاً مستقل از حق طلاق است. زن می تواند در طول زندگی مشترک، حتی در شرایطی که هیچ قصدی برای جدایی ندارد، برای به اجرا گذاشتن مهریه خود اقدام کند. بسیاری از زنان به دلایل مختلف، مانند تامین آینده خود یا فرزندان، یا حتی برای ایجاد یک پشتوانه مالی، تصمیم به مطالبه مهریه در طول زندگی مشترک می گیرند.

تفاوت ماهیتی پرونده مهریه (مالی) با پرونده طلاق

پرونده مهریه، ماهیت مالی دارد و به عنوان یک دعوای حقوقی مالی محسوب می شود، در حالی که پرونده طلاق، دعوایی خانوادگی با ماهیت غیرمالی است. به همین دلیل، رسیدگی به هر یک از این پرونده ها، مستقل از دیگری و در شعب مربوطه دادگاه خانواده انجام می شود و یکی لزوماً بر دیگری تأثیری ندارد. البته، در عمل، این دو پرونده می توانند به صورت موازی پیگیری شوند و گاهی اوقات نتایج یکی بر دیگری تأثیرگذار باشد.

هزینه های به اجرا گذاشتن مهریه

مطالبه مهریه، مانند هر فرآیند قانونی دیگر، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که زن باید از آن ها آگاه باشد. این هزینه ها شامل هزینه دادرسی، اجراییه و سایر مخارج جانبی می شود.

هزینه دادرسی در دادگاه

هزینه های دادرسی در دادگاه، بر اساس مبلغ مهریه و مراحل رسیدگی (بدوی، تجدیدنظر) محاسبه می شود.

محاسبه بر اساس میزان مهریه

هزینه دادرسی در مرحله بدوی (اولیه)، تا مبلغ دویست میلیون ریال معادل دو و نیم درصد (۲.۵%) از بهای خواسته (مبلغ مهریه) و مازاد بر آن معادل سه و نیم درصد (۳.۵%) بهای خواسته است. در مرحله واخواهی و تجدیدنظر، این هزینه معادل چهار و نیم درصد (۴.۵%) بهای خواسته محاسبه می شود.

امکان درخواست اعسار از هزینه دادرسی برای زن

در صورتی که زن توان مالی لازم برای پرداخت این هزینه ها را نداشته باشد، می تواند همزمان با تقدیم دادخواست مهریه، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز به دادگاه ارائه دهد. در صورت پذیرفته شدن این درخواست، زن از پرداخت هزینه های دادرسی معاف می شود و این هزینه ها پس از وصول مهریه، از مرد دریافت خواهد شد.

هزینه اجراییه در اداره ثبت

اگر مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت انجام شود، هزینه هایی تحت عنوان نیم عشر دولتی دریافت می گردد.

نیم عشر دولتی (یک بیستم کل مهریه) و زمان پرداخت آن

هزینه اجراییه در اداره ثبت، معروف به نیم عشر دولتی، معادل یک بیستم (۵%) از کل مبلغ مهریه است. این مبلغ، پس از صدور اجراییه و آغاز فرآیند توقیف اموال، از زوجه دریافت می شود. البته، در صورت وصول مهریه، این نیم عشر نیز به همراه مبلغ مهریه، از زوج دریافت و به زن مسترد می گردد.

شرایط عدم پرداخت نیم عشر (صلح، بخشش مهریه)

در برخی موارد، ممکن است زن از پرداخت نیم عشر دولتی معاف شود. به عنوان مثال، اگر در طول فرآیند اجراییه، زن و مرد با یکدیگر صلح کنند و زن از ادامه پیگیری مهریه خود صرف نظر کند یا بخشی از مهریه را ببخشد، نیازی به پرداخت نیم عشر دولتی نخواهد بود. همچنین، اگر پرونده اجراییه به دلایل دیگری متوقف شود، این هزینه از زن مطالبه نمی گردد.

سایر هزینه ها

علاوه بر هزینه های دادرسی و اجراییه، ممکن است هزینه های دیگری نیز در طول فرآیند مطالبه مهریه پیش آید:

• هزینه وکیل: در صورت استفاده از وکیل، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها اضافه می شود که بسته به توافق طرفین و پیچیدگی پرونده، می تواند متغیر باشد.
• هزینه کارشناسی: اگر برای ارزیابی اموال توقیف شده نیاز به نظر کارشناس رسمی دادگستری باشد، هزینه کارشناسی نیز باید پرداخت شود.
• هزینه آگهی: در مواردی که اموال زوج به مزایده گذاشته می شود و نیاز به درج آگهی مزایده در روزنامه های کثیرالانتشار باشد، هزینه آگهی نیز از زن دریافت می شود.

تمامی این هزینه ها، در صورت وصول مهریه، قابل مطالبه از زوج خواهد بود و زن می تواند آن ها را نیز به عنوان جزئی از مطالبات خود از همسرش دریافت کند.

هزینه های مربوط به مطالبه مهریه، هرچند در ابتدا بر عهده زن است، اما در صورت موفقیت در پرونده، این امکان وجود دارد که تمامی آن ها از مرد مطالبه شود.

موارد خاص در مطالبه مهریه

فرآیند مطالبه مهریه همواره یکسان نیست و در برخی شرایط خاص، نحوه پیگیری و قوانین مربوطه می تواند متفاوت باشد. آشنایی با این موارد خاص، به زن کمک می کند تا در موقعیت های گوناگون، تصمیمات درستی بگیرد.

مهریه بعد از فوت شوهر چه می شود؟

یکی از سوالات مهمی که ممکن است برای زنان پیش بیاید این است که اگر همسرشان فوت کند، تکلیف مهریه چه خواهد بود؟

توضیح اینکه مهریه از بین نمی رود و زن از ماترک (ارث) شوهر دریافت می کند

بر خلاف تصور برخی، مهریه با فوت شوهر از بین نمی رود. مهریه یک دین است که بر عهده مرد بوده و با فوت او، این دین به ماترک (اموال به جای مانده از متوفی) او منتقل می شود. زن می تواند مهریه خود را از اموال به جای مانده از همسرش مطالبه کند. به عبارت دیگر، مهریه زن، جزو دیون ممتازه محسوب می شود و قبل از تقسیم ارث بین وراث، باید از اموال متوفی پرداخت شود. اگر ماترکی وجود نداشته باشد، زن نمی تواند مهریه را از وراث همسرش مطالبه کند، چرا که وراث هیچ تعهد شخصی در قبال پرداخت دیون متوفی ندارند.

آیا می توان همزمان با مهریه، نفقه و اجرت المثل را مطالبه کرد؟

مهریه تنها حق مالی زن نیست. نفقه و اجرت المثل نیز از حقوق مالی زن محسوب می شوند که تحت شرایطی قابل مطالبه هستند.

توضیح اینکه هر یک پرونده حقوقی جداگانه دارند اما می توان همزمان پیگیری کرد

بله، زن می تواند همزمان با مطالبه مهریه، برای دریافت نفقه ایام گذشته یا حال و همچنین اجرت المثل ایام زوجیت نیز اقدام کند. هر یک از این موارد، دعاوی حقوقی جداگانه ای محسوب می شوند و نیازمند تقدیم دادخواست مستقل به دادگاه خانواده هستند. اگرچه این پرونده ها مستقل از یکدیگرند، اما می توان آن ها را به صورت همزمان پیگیری کرد. نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف زن از جمله مسکن، لباس، غذا، اثاثیه منزل و هزینه های درمانی است، در حالی که اجرت المثل، بهای کارهایی است که زن در طول زندگی مشترک، خارج از وظایف شرعی خود و به دستور شوهر انجام داده است.

چه اموالی را می توان بابت مهریه توقیف کرد؟

شناسایی و توقیف اموال زوج، کلید وصول مهریه است. زن باید با دقت از انواع اموالی که قابل توقیف هستند، آگاه باشد.

مرور کامل بر اموال منقول و غیرمنقول به جز مستثنیات دین

به طور کلی، هرگونه مال منقول (مانند خودرو، حساب بانکی، سهام، حقوق و مزایای کاری، وجه نقد) و غیرمنقول (مانند خانه، زمین، آپارتمان) که به نام زوج باشد و جزء مستثنیات دین نباشد، قابل توقیف است. حتی مهریه زن از همسر قبلی، در صورت وجود، می تواند بابت مهریه همسر فعلی توقیف شود. نکته مهم این است که اموالی که زوج برای امرار معاش ضروری خود و افراد تحت تکفلش نیاز دارد، (مستثنیات دین) قابل توقیف نیستند. به عنوان مثال، اگر زوج یک دستگاه تاکسی داشته باشد که تنها وسیله امرار معاش اوست، این تاکسی معمولاً جزء مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف نخواهد بود.

مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه چقدر است؟

یکی از پرتکرارترین سوالات، در مورد مدت زمان لازم برای وصول مهریه است. اما پاسخ به این سوال، ساده نیست.

توضیح اینکه زمان دقیق قابل پیش بینی نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد

مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه و وصول آن، به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان زمان دقیق و ثابتی را برای آن تعیین کرد. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• همکاری زوج: اگر زوج در پرداخت مهریه همکاری کند، فرآیند به سرعت پیش می رود.
• پیچیدگی پرونده: هرچه پرونده پیچیدگی های بیشتری داشته باشد (مانند تعدد اموال، اعسار زوج، اعتراض به توقیف اموال)، زمان بیشتری برای رسیدگی نیاز است.
• یافتن اموال: شناسایی و توقیف اموال زوج، یکی از مراحل زمان بر است. اگر اموالی به راحتی قابل شناسایی نباشند، ممکن است زمان زیادی صرف استعلامات و تحقیقات شود.
• مراحل دادرسی: طی مراحل بدوی، تجدیدنظر و فرجام خواهی در دادگاه، می تواند ماه ها به طول انجامد.

لذا، ممکن است وصول مهریه از چند ماه تا چند سال به طول بینجامد. صبر و پیگیری مستمر، همراه با مشاوره حقوقی، در این مسیر بسیار اهمیت دارد.

نتیجه گیری

در مسیر مطالبه مهریه، زن با یک فرآیند حقوقی روبرو می شود که در عین حال که حق مسلم اوست، می تواند پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد. این مسیر از گام های ابتدایی مانند ثبت نام در سامانه ثنا و جمع آوری مدارک لازم آغاز شده و سپس وارد یکی از دو مسیر اصلی، یعنی اجرای ثبت یا دادگاه خانواده می شود. هر یک از این مسیرها، مراحل، مزایا، معایب و محدودیت های خاص خود را دارند که شناخت دقیق آن ها برای زن ضروری است. مواردی نظیر مستثنیات دین، قانون ۱۱۰ سکه و شرایط خاص مانند فوت شوهر یا درخواست اعسار از سوی زوج، جزئیاتی هستند که بر روند پرونده تأثیر می گذارند و نیازمند آگاهی کامل هستند. از همان ابتدا، حضور یک وکیل متخصص و باتجربه می تواند به زن در پیمودن این مسیر کمک شایانی کند و او را در هر گام، از حقوق خود آگاه ساخته و از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری نماید. به یاد داشته باشید که مهریه حق قانونی شماست و آگاهی از چگونگی مطالبه آن، گامی مهم در حفظ این حق است. بنابراین، در هر مرحله از این فرآیند، بهترین راه این است که از راهنمایی های حقوقی متخصصین این حوزه بهره مند شوید.

برای دریافت مشاوره حقوقی رایگان و تخصصی در زمینه مهریه و سایر دعاوی خانواده، هم اکنون با کارشناسان و وکلای ما تماس بگیرید. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقالات مرتبط مانند هزینه دادرسی مهریه، مهریه زن متوفی و راهنمای طلاق مراجعه نمایید.