یافته‌هایی برای درک بهتر ناآرامی‌های اخیر
برای درک بهتر ناآرامی های اخیر در کشور، بعد از چند سال در حال مرور مقاله ام دیشب بودم. در اینجا برخی از مهم ترین یافته های آن آمده است:
– نتیجه اصلی این تحقیق این است که به طور کلی امکان اعتراضات سیاسی در جامعه زیاد است.
– هر چه از نفوذ سیاسی افراد (احساس این که می توانند بر تصمیمات سیاسی کشور تأثیر بگذارند) کاسته شود، امکان اعتراض سیاسی آنها بیشتر می شود.
– در میان آن دسته از شهروندانی که معتقدند فرصت ها و امکانات اعتراض در ساختار سیاسی کشور محدود است، امکان اعتراض سیاسی بیشتر است.
– با افزایش سطح تحصیلات افراد، احتمال اعتراضات سیاسی آنها نیز افزایش می یابد.
– در این تحقیق احساس کمبود (کمبود اقتصادی، کمبود سیاسی، کمبود فرهنگی) بسیار زیاد است. همچنین امکان اعتراض سیاسی در میان آن دسته از شهروندانی که «بی شعور» بیشتری دارند، بیشتر است.
– بسیار مهم است که مردم در عملکرد خود یا در عملکرد نظام سیاسی به دنبال منبع کمبود باشند. پتانسیل اعتراض سیاسی در میان آن دسته از شهروندانی که خود را “منبع کمبود اقتصادی” می دانند بیشتر است تا خود را به عنوان سیاست های دولتی و تصمیمات مقامات سیاسی.
– هر چه احساس تبعیض و بی عدالتی در بین افراد بیشتر باشد، شانس اعتراض سیاسی آنها بیشتر می شود.
– با کم شدن رضایت از زندگی مردم، احتمال اعتراضات سیاسی آنها بیشتر می شود.
بگذارید خلاصه کنم:
احساس کم‌نفوذ بودن در فرآیند تصمیم‌گیری سیاسی، احساس فرصت اعتراض در ساختار سیاسی کشور، احساس کمبود شدید (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی) / احساسی که منبع فقدان من خودم نیستم، بلکه تصمیمات اشتباه نظام سیاسی است، سطوح بالای تبعیض و بی عدالتی، سطح پایین رضایت از زندگی، مستقیماً با موضوع اصلی پایان نامه “پتانسیل بالا برای اعتراض سیاسی” مرتبط بود.
با افزایش آمار طلاق در جامعه ایران طی دهه گذشته، برخی سازمان ها بنرهایی را در خیابان های شهر نصب کرده اند. روی میزها ابتدا بشقاب ماهواره را می بینید و زیر آن یک مرد و یک زن پشت سر هم نشسته اند که یک بچه دیوانه بین آنها قرار دارد. “بالاخره یک ماهواره” زیر تابلو بود. در پس زمینه، پرچم آمریکا و اسرائیل محو شده بود. این برداشت آنها از رشد طلاق در جامعه ایران بود. به نظر آنها تعداد ظروف با تعداد طلاق یکی بود! طبیعتاً فقط برای حل این معضل اجتماعی (طلاق) به «تجمع» اعتقاد داشتند و متعاقباً نیروها را به عقب فرستادند. چند بار دیش های ماهواره را زدند تا آمار طلاق را کاهش دهند اما نشد. آنها معمولاً ساده ترین راه را برای توضیح علل مشکلات جامعه انتخاب می کنند و همیشه پاسخ آن را جلوتر از دانشمندان علوم انسانی می دانند. آنها نتیجه را می گیرند و به جامعه اطلاع می دهند.
در روزهای اخیر، مقامات بارها در تلویزیون ظاهر شده و حوادث اخیر را مقصر می دانند. دوباره ساده می کنند. همانطور که طلاق را ساده می کنند. باز هم مسائل پیچیده اجتماعی را به یک جنبه تقلیل می دهند. می گویند این عامل ناآرامی است و بس! به دوردست ها اشاره می کنند. گاهی فکر می کنم این بزرگواران چشمان پیری دارند. آنها مشکلات شدید نزدیک بینی دارند و فقط اجسام دور را به خوبی می بینند.
حدود چهارده سال از نوشتن پایان نامه ام می گذرد. داده های این پایان نامه در شهر تهران جمع آوری شده است. ای کاش مسئولین محترم به جای ساده انگاری معمول مشکلات جامعه، لااقل بنشینند و پس از رفع مشکل نزدیک بینی من، عوامل مؤثر بر احتمال اعتراض سیاسی را با صدای بلند بخوانند. با صدای بلند
Y.N. چند روز پیش یک دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران به پاس گرامیداشت حقوق معنوی آثار علمی اعلام کرد که قصد دارد امسال تحقیقاتم را تکرار کند و نشان دهد که جامعه ایران چه تغییراتی در این زمینه ایجاد کرده است. با شوخ طبعی و کمی کنایه و نشانی از چهره ای خندان به او نوشتم: چه باید کرد؟!
* عضو گروه جامعه شناسی دانشگاه گیلان