میراث فرهنگی ناملموس، راهکاری برای مقابله با تغییرات اقلیمی

این بخشی از جملاتی بود که در آئین افتتاحیه نشست تخصصی زیرمنطقه‌ای «میراث فرهنگی ناملموس، تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن در آسیای غربی و مرکزی با تأکید ویژه بر نقش فعالان غیردولتی» بیان شد که سه‌شنبه (۲۵ مهرماه) در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان برگزار شد. 

در ابتدای این نشست، آتوسا مؤمنی، رئیس مرکز مطالعات منطقه ای حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس آسیای غربی و مرکزی تحت نظارت یونسکو در تهران، اظهار کرد: ارتباط متقابل میان پاسداری از میراث ناملموس و تغییرات اقلیمی در حال حاضر ازجمله موضوعات دارای اولویت در اجرای کنوانسیون ۲۰۰۳ است.

او ادامه داد: میراث فرهنگی از ظرفیت‌های بی‌بدیل و حافظه تاریخی زیسته جوامع برای رسیدن به توسعه پایدار برشمرده شده و مولود و روح میراث فرهنگی ملموس تاریخی ما در جهان نیز از دیرباز به پشتوانه تعامل صحیح انسان با طبیعت، با انتقال بین نسلی و مبتنی بر نیاز انسان بر پاسخ به محیط و اقلیم حاکم در آن، حیات خود را تداوم بخشیده است.

رئیس مرکز میراث فرهنگی ناملموس گفت: آنچه امروز به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس بشری در جهان برای ایجاد تعادل میان انسان، طبیعت و مواهب سرزمینی پیشتاز است، پشتوانه تفکر و اندیشه جوامع خالقی است که همواره در ایجاد سازگاری و انعطاف‌پذیری انسان با سیاره زمین در تلاش بوده است. آنچه منتج به حس هویت فرهنگی و دستاوردهای بشری می‌شود، پیوند میان ملت‌ها و جوامع انسانی است که همانا میراث زنده جاری در حیات بشری بوده که مرزها را درنوردیده و با تکریم فرهنگ‌های دیگر و با پاسداری از حرمت‌های آئینی، ارمغان آورندۀ صلح میان ملت‌ها می‌شود و راهکارهای خلق، بازآفرینی، پاسداری و انتقال بین نسلی را تضمین می‌کند.

مؤمنی خاطرنشان کرد: امروز در انبوه تغییرات اقلیمی و سوانح و پیامدهای ناشی از آن، راه بازگشت به گذشته و تجارب تاریخ‌مند انسان را به تمسک گرفته و برای پایداری استقرارگاه های هویت‌مند بشری از الگوهای مبتنی بر دانش و تجربه بهره خواهیم برد. رسالت مرکز میراث ناملموس در گردآوری و انتشار اطلاعات در خصوص فعالیت‌های پاسدارانه، برنامه‌ریزی برای تدوین روش‌های مطالعه و تحقیق در خصوص پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس بوده که با هدف شناسایی و ترویج اقدامات پاسدارانه انجام می شود.

او اشاره کرد: لازم به ذکر است که مرکز تهران در تلاش است که با همکاری مرکز بین‌المللی شبکه‌سازی اطلاع‌رسانی میراث ناملموس در منطقه آسیا و اقیانوسیه، اقدامات مؤثری را در راستای تقویت انتقال و انتشار میراث ناملموس نسبت به شبکه‌سازی در میان جوامع محلی، گروه‌ها و افراد، به‌کاربرده و به این هدف از طریق اقدام به برگزاری نشست های منطقه‌ای و تقویت شبکه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای فعال در حوزه تبادل اطلاعات در راستای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، جامه عمل بپوشاند.

او با اشاره به اینکه این نشست در نظر دارد تدوین یک روش پژوهشی، پروژه‌های آزمایشی و هم‌چنین شناسایی اقدامات پاسدارانه خوب را در ارتباط با تغییرات اقلیمی و اثرات آن در کشورهای زیر منطقه‌ای مرکز اعم از ارمنستان، ایران، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه و افغانستان و با حضور داوری متخصصان حوزه آسیا و اقیانوسیه، کره جنوبی، ژاپن و اندونزی بر عهده گیرد، یادآور شد: لازم است که فرسایش خاک، تخریب و حتی ناپدید شدن بخش‌های قابل‌ملاحظه‌ای از زمین را درنتیجۀ از بین رفتن منابع طبیعی، و به‌تبع آن جابجایی افراد را نیز جزو آثار مخرب تغییرات اقلیمی دانست.

مؤمنی افزود: همان‌گونه که در کمیته میراث فرهنگی ناملموس در یونسکو به آن اشاره‌شده، ارتباط متقابل میان پاسداری از میراث ناملموس و تغییرات اقلیمی، در حال حاضر ازجمله موضوعات دارای اولویت در اجرای کنوانسیون ۲۰۰۳ بوده که می‌تواند عاملی کمک‌کننده در رفاه حال اجتماعات محلی باشدف و امید است که در این نشست به بهترین نتایجی که در این اهداف برنامه‌ریزی‌شده، دست‌یابیم.

اصفهان، شهری با داستان‌های ناگفتۀ بسیار

همچنین مژگان ایزدی، رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی،صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان گفت: بنا بر نظر یونسکو، میراث فرهنگی، فراتر از آثار تاریخی و عناصر مادی بوده و بُعد ناملموس آن نیز شامل سنت‌های شفاهی برگرفته از آداب‌ورسوم اجتماعی، آیین‌ها، جشنواره‌ها، هنرهای نمایشی و دانش و توانایی‌های ساخت صنایع‌دستی است.

او افزود: امروز باکمال تأسف شاهد جنگ وکشتار بزرگ و ناجوانمردانه‌ای در دنیا هستیم که نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود. رژیم غاصب صهیونیستی در پاسخ به شکست نظامی اخیر خود بر جبهه مقاومت، با حملات وحشیانه شبانه‌روزی به‌وسیله سلاح‌های نامتعارف، خانه‌های فلسطینی‌ها را بر سر زنان، کودکان و سالخوردگان نوار غزه تخریب و با قطع آب، برق و ممانعت از ورود دارو و مواد اولیه، اقدام به مجازات دسته‌جمعی ساکنان این منطقه محروم کرده که علاوه بر نسل‌کشی ملتی مظلوم، اثری از میراث ملموس و ناملموس فرهنگی در این سرزمین نیز باقی نخواهد گذاشت.

رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان گفت: بنا بر نظر یونسکو، میراث فرهنگی فراتر از آثار تاریخی و عناصر مادی بوده و بُعد ناملموس آن نیز شامل سنت‌های شفاهی برگرفته از آداب‌ورسوم اجتماعی، آیین‌ها، جشنواره‌ها، هنرهای نمایشی و دانش و توانایی‌های ساخت صنایع‌دستی است. میراث فرهنگی ناملموس نشانه‌ای از ‌ویژگی مهم تمدن بشری شناخته‌شده و اصالت فرهنگی قوی بوده که سبب درک عمیقی از فرهنگ مقصد خواهد شد و به‌نوبه خود مزیت رقابتی جدی بر عرصه گردشگری میراث و جذب توریسم است.

ایزدی با اشاره به اینکه میراث ناملموس فرهنگی احساس هویت مشترک برای جوامع است، خاطرنشان کرد: این میراث بنیادی‌ترین وجه حیات اجتماعی و فکری ملت‌ها، منشأ هویت‌ها و تنوع وهم چنین ترویج کننده احترام به تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری است. ارزش میراث فرهنگی ناملموس تنها به‌عنوان یک کالای فرهنگی، بر مبنای رقابتی و به دلیل انحصاری بودن یا خاص و بی‌همتا بودن آن نیست؛ بلکه اشتراکاتی در میراث فرهنگی ناملموس مشاهده می‌شود که سبب گفت‌وگو، انسجام و همبستگی اجتماعی جوامع بافرهنگ‌های متفاوت خواهد بود.

او یادآور شد: امروزه گردشگری فرهنگی بخش مهمی از تقاضای جهان گردشگری را به خود اختصاص داده و ایران با بهره‌مندی از تنوع فرهنگی، مذهبی، زبانی و پهنه وسیع جغرافیایی و بنای تاریخی، دارای میراث فرهنگی ناملموس فراوانی بوده و اصفهان نیز به‌عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی درزمینه های گوناگون میراث ملموس و ناملموس فرهنگی نگین حلقه ایران‌زمین است.

ایزدی در پایان گفت: به امید روزی که با توسعه میراث فرهنگی ناملموس به‌منزله منبع گردشگری پایدار، میزبان دوستداران فرهنگ و ادب فارسی در ایران و به‌خصوص اصفهان، شهری با داستان‌های ناگفتۀ بسیار باشیم.

اصفهان و اصفهانی کیفیتی است از رویای شهر ایرانی اسلامی

سپس علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی کشور با بیان اینکه هر کسی ایران را نبیند دنیا را ندیده است و هر کسی اصفهان را نبیند ایران ندیده و درنتیجه دنیا را ندیده است، به قرائت پیام عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به شرح زیر پرداخت:

«فرهنگ، دانایی مردمان این سرزمین در اهلیت یافتن با محیط اطرافشان بهترین مولفه برای شناخت جوامع است که ظهور و بروز آن را در میراث فرهنگی می توان نظاره کرد. به تعبیری میراث فرهنگی ملموس و ناملموس این سرزمین، آینه ای پیش روی فرهنگ است که وجود ارزشهای مادی و معنوی آن را به تصویر می کشد، اما در این بین میراث فرهنگی ناملموس در مقایسه با میراث فرهنگی ملموس، ماندگار، پویاتر و از اهمیت بالاتری برخوردار است.
آثار و ابنیه تاریخی بعضاً از چرخه حیات خارج می شوند اما میراث فرهنگی ناملموس در تداوم و انتقال خود همواره معاصر شده و نسل به نسل منتقل و منجر به ساخت فرهنگی جامعه خواهد شد. میران فرهنگی ناملموس در جان و ناخوداگاه مردم و جوامع بروز می کند و نمی توان در تکوین و یا ضایع کردن آن اراده ای را دخیل کرد. به همین دلیل است که همواره سیاحان و گردشگران از گذشته دور تا حال همواره از سفر به ایران متحیر می شوند، چرا که تجربه ملاقات با ایرانیان متفاوت است. تجربه لقاء فرهنگی که از جنس گفتگو و دلربایی و برخواسته از سنت‌های وابسته به ریشه های هویتی این سرزمین است.

اصفهان و اصفهانی کیفیتی است از رویای شهر ایرانی اسلامی که در دوره صفوی محقق شد و میراث فرهنگی ناملموسی در بنیان شهر متجلی گردید. موضوع مهمی که در ادبیات جهانی در سالیان اخیر تکرار می شود تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن در مناطق مختلف کره خاکی است. این موضوع از دو جنبه قابل بررسی است؛ نخست جریانات طبیعی که از زمان خلقت این منظوعه زیستی وجود داشته و بشر نقشی در پیدایش آن نداشته است، اما جنبه ای که مورد بحث قرار می گیرد تغییرات اقلیمی است که متاثر از مداخلات و در واکنش به آن صورت می گیرد. پیشنیان و گذشتگان در طول تاریخ الگوی مناسبی را برای ایجاد تعادل پایدار در محل سکونت خود یافته و به همزیستی مسالمت آمیزی رسیده بودند که نسل حاضر با هدف غلط گیری در طبیعت، اقدام به برهم زدن آن نموده است.

الگوی آزموده شده ای که در قالب میراث فرهنگی ناملموس این سرزمین تعریف می شود، بهترین راه برای ادامه طریق و توسعه پایدار است، چرا که در دو راهی امتناع از زمینه و از بین رفتن و دیگری معاصر کردن سنت‌ها و اهل این سرزمین شدن، راه دوم منطقی‌تر خواهد بود.

مردم هم به به عنوان متولیان و ذی مدخلان اصلی، همواره نقش تعیین کننده ای در نیل به اهداف تعیین شده از سوی حاکمیت‌ها و دولت‌ها در جهت گفتمان سازی و جریان سازی خواهند داشت و از این حیث پرداختن و پررنگ کردن نقش فعالان غیر دولتی می‌تواند تضمین کننده اتخاذ بهترین تصمیم و اجرایی شدن آن در تمامی وجوه باشد. بی شک تقویت نقش این بخش از جامعه در حکمرانی مطلوب جهت پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس و همچنین تاب آوری در تعییرات اقلیمی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

در بیستمین سال تصویب کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس نشست وزین «میراث فرهنگی ناملموس و تاب آوری در برابر تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن در آسیای غربی و مرکزی، با تأکید ویژه بر نقش فعالان غیر دولتی» که به همت مرکز میراث ناملموس تهران برگزار می شود، فرصت مناسبی برای همفکری، تبادل تجربیات و آگاهی بخشی فی مابین کشورهای حوزه آسیای مرکزی و غربی است تا ضمن تحکیم مناسبات منطقه ای از مسیر رفیع فرهنگ، سه گانه میراث فرهنگی ناملموس، تغییرات اقلیمی و نقش فعالان غیر دولتی به بحث گذاشته شود و نقشه راه صحیحی از هم پوشانی اضلاع این مثلث پدید آورده شود.»

همچنین جی سونگ کیم، رئیس مرکز بین المللی اطلاع رسانی و شبکه سازی میراث فرهنگی ناملموس کره (ایج کپ) گفت: این نخستین باری است که مرکز ایج کپ نشستی را در آسیا برپا می کند. به همین جهت ممکن شما حضور داشته باشند که با فعالیتهای ایج کپ آشنایی نداشته باشد. ایچ کپ از مراکز مقولۀ دوم پونسکو است که تحت موافقت نامه ای میان دولت کره و یونسکو در سال ۲۰۱۱ به منظور پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس منطقۀ آسیا اقیانوسیه در جمهوری کره تأسیس شد.

او ادامه داد: دو عملکرد اصلی ایچ کپ عبارتند از اطلاع رسانی و شبکه سازی، که در این خصوص ما به تولید محصولات ویدئویی در حوزه میراث فرهنگی ناملموس و همچنین به دیجیتالی کردن داده های آنالوگ با هدف ترویج میراث فرهنگی ناملموس از طریق بستری برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات مشغول هستیم.

رئیس مرکز بین المللی اطلاع رسانی و شبکه سازی میراث فرهنگی ناملموس کره بیان کرد: ایچ کپ با بخش اموزش یونسکو نیز در حوزه همکاری های بین بخشی مشارکت می کند و همان‌طورکه می دانید اموزش، عاملی کلیدی در کنوانسیون ۲۰۰۳ محسوب می شود؛ به همین دلیل ما همکاری های بسیارنزدیکی با ذی مدخلان دیگر در حوزه آموزش نیز داریم.

همکاری در سطح بین المللی، تنها راهکار مقابله با تغییر اقلیمی

در ادامه این نشست، ژانت بلیک، رئیس موسسه باغ پارسی میراث زنده و مشاور جهانی یونسکو ضمن تبریک به مناسبت تصویب کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو، بیان کرد: همه ما باید خیلی خوشحال باشیم که این کودک بزرگ شده و الان جوان است و راه افتاده، اما هنوزهم ما چیزهای دیگری در این زمینه یاد می گیریم و این جلسه کمک می کند تا چطور در زمینه میراث فرهنگی ناملموس بهتر کار کنیم.

او افز.د: بعضی وقت‌ها در یونسکو من را به عنوان مادر این کنوانسیون خطاب قرارداده اند، اما مادر واقعی این کنوانسیون در این جلسه نشسته‌اند و من فقط همکاری کردم تا این فرزند به دنیا بیاید. ما در سال ۱۹۹۸ میلادی همکاری در این زمینه را شروع کردیم تا پیش نویس متن کنوانسیون تهیه شد و یونسکو از اجرایی شدن این کنوانسیون حمایت کرد. من خیلی خوشحالم که اینجا متخصصان و همکاران و خانوادۀ میراث فرهنگی ناملموس جمع شدیم.

بلیک گفت: ما می دانیم که تغییرات اقلیمی یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای همه کشورهای جهان است و ما برای پاسخ به این چالش فقط یک راه داریم  که آن، همکاری در سطح بین المللی است. ما می‌دانیم میراث فرهنگی ناملموس به عنوان یک منبع کلیدیِ خیلی مهم اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. بر این اساس لازم است که با توجه به موضوع پایداری زیست‌محیطی زندگی کرد تا بتوان در مقابل چالش تغییر اقلیمی، راهکاری برای زندگی پیدا کرد و آن راهکار بر اساس دانش سنتی ساخته می شود که بخشی از این میراث فرهنگی ناملموس است.

رئیس موسسه باغ پارسی میراث زنده و مشاور جهانی یونسکو تأکید کرد: ما می‌دانیم که در این منطقه یا زیرمنطقۀ آسیای غربی و مرکزی، این دانش سنتی خیلی قوی است؛ مخصوصاً مربوط به منابع طبیعی و ما سعی می کنیم در این خصوص اطلاعات موثقی به دنیا ارائه کنیم و کار ما همین است.

او با اشاره به پررنگ شدن جایگاه NGOها در سطح ملی و بین‌الملل در چنین نشست‌هایی، ادامه داد: ما می دانیم که پاسخ دادن به چالش هایی مانند تغییر اقلیمی فقط با همکاری بین دستگاه‌های دولتی و غیردولتی محقق می‌شود و ما خیلی خوشحالیم که جایگاه سازمان های غیردولتی هم در این جلسه پررنگ است؛ ضمن اینکه خوشحالم که قدم اول ما در شهر اصفهان و در سرزمین ایران شروع شد.

در این نشست همچنین، علی دارابی، قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور گفت: میراث ناملموس، آن روح شکوفا در گاهواره زمین است که می‌تواند به یمن حضور انسان و مواهب سرزمینی، چون مادری مهربان، طبیعت را در حدودوثغوری بیکران، در میان پاسداشتی پایدار، مصون بدارد.

او ادامه داد: هنگامی‌که ما از میراث فرهنگی، تاریخ و تمدن ایرانی و در یک‌کلام از ایران فرهنگی یاد می‌کنیم، درواقع از ملت و تاریخی به قدمت بیش از هفت هزار سال و سابقه بیش از یک‌میلیون سال سکونت بشری ثبت‌شده، سخن می‌گوییم. در ایران بیش از یک‌میلیون اثر که تاکنون موفق به ثبت ۳۵ هزارتای آن شده‌ایم. در فهرست جهانی ثبت آثار در حوزه ملموس و ناملموس نیز ایران جزو ۱۰ کشور نخست جهان قرار دارد که جدیدترین اثر ثبت‌شده در چهل و پنجمین نشست عمومی کمیته میراث جهانی یونسکو در ماه گذشته در ریاض بود و ۵۴ کاروانسرای ایرانی با اجماع همه کشورهای عضو نیز ثبت جهانی شد.

قائم‌مقام وزارت میراث فرهنگی با بیان اینکه کاروانسراها یکی از شاهکارهای معماری و شهرسازی ایرانیان است، گفت: کاروانسراها نقش اساسی در تأمین امنیت، جان‌پناه، اطلاع‌رسانی، تجارت، دادوستد در ادوار و زمانه‌های مختلف تاریخی داشته است. ما در ایران بیش از ۱۰۰۰ کاروانسرا داریم که ۷۰۰ مورد آن ثبت ملی و از این میان نیز ۵۴ کاروانسرا در فهرست جهانی یونسکو ثبت‌شده است. 

دارابی با اشاره به اینکه امروز جهان بر مدار ممتاز فرهنگ و میراث فرهنگی می‌چرخد، یادآور شد: همه دستاوردها و اختراعات بشری باید در خدمت حفظ و صیانت از این گنجینه فناناپذیر قرار گیرد؛ چراکه امروز در عصر ارتباطات و سرعت خیره‌کننده تکنولوژی و دگرگونی مناسبات جهانی، میراث فرهنگی و به‌طور مشخص میراث ناملموس است که توانایی نقش‌آفرینی در گسترش صلح، دوستی، مودت، کاهش منازعات و درگیری‌ها را دارد و لازم است که پارادایم میراث ناملموس را به‌مثابه گفتمان قالب بشری برای عبور از سختی‌ها، مصائب، چالش‌ها و گسترش آنلاین، صلح و نو دوستی برای همه ملت‌ها فارغ از نژاد، ملیت و مذهب موردتوجه قرارداد.

او افزود: ما شاهد هستیم که اگر در عرصه سیاست و مناسبات خارجی، تزاحم و تقابل میان برخی از کشورها وجود دارد، در عرصه میراث ناملموس، همکاری جایگزین آن بوده و تدوین و ثبت پرونده‌های چندملیتی و مشارکتی کشورها با یکدیگر نیز نمونه بارز این نوع همکاری سازنده است. بیستمین سالگرد تصویب کنوانسیون حفاظت از میراث ناملموس به‌مثابه سندی هوشمند در راستی پاسداری از دستاوردهای عظیم انسان در دانش و فناوری و ترویج ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی، هنری است که سبب برگزاری این نشست نیز شده است.

معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور اضافه کرد: کشورهای مختلف باید تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی همچون سیل، زلزله، فرونشست، گردوغبار، بحران آب و ده ها مسئله ازاین‌دست را با یاری یکدیگر حل کرده تا سیاره زمین به نفع زندگی بشری، با مخاطرات، بحران‌ها و خسارت‌های کمتری قابل سکونت و ادامه حیات باشد. همه ما به‌خصوص اعضای مرکز میراث ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، بیش‌ازپیش محتاج همکاری، انتقال تجربه و یاری یکدیگر هستیم. میراث ناملموس ظرفیت پایان‌ناپذیر و گنجینه بزرگی به‌عنوان ثروت و دارایی‌های مشترک همه کشورهای عضو بوده و هنر استحصال از آن برای تاب‌آوری و تحقق زندگی زیبا نیز انتظاری همگانی است.

او با بیان اینکه در عصر امروز رابطه معناداری میان اندازه دولت و جامعه مدنی وجود دارد، ادامه داد: هرچقدر اندازه دولت کوچک‌تر و اندازه جامعه مدنی بزرگ‌تر باشد، نشانه بارزی از یک حکمرانی مطلوب و مدیریت موفق است. امروزه سمن‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های غیردولتی یا NGOها در بسیاری از جوامع، ایفاگر نقش پیشران مسئولیت‌های اجتماعی هستند؛ بر این اساس هراندازه که این تشکل‌های غیردولتی قدرتمندتر، مستقل‌تر و کارآمدتر باشند، به همان میزان نیز برای منافع ملی و مصالح جهانی کاربست بیشتری دارد.

قائم مقام وزیر میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تأکید کرد: عرصه میراث فرهنگی جایگاه نقش‌آفرینی فعالان غیردولتی است. قوانین، مقررات و سیاست‌ها باید این امر را یاری کرده و مدیران و مسئولان نیز عملاً آن را موردحمایت قرار دهند و امیدوارم در این نشست سازوکارهای مناسبی برای تحقق این مهم نیز چاره‌اندیشی شود.

در پایان این آئین، ضمن تقدیر از مهمانان خارجی حاضر در نشست، از اساتید پیشکسوت هنر و معماری اصفهان آقایان احمد منتظر، عبدالله جبل عاملی، رضا بدرالسماء، منصور حافظ پرست و غلامعلی فیض الهی تقدیر شد. 

به گزارش کندوج، نشست تخصصی زیرمنطقه‌ای «میراث فرهنگی ناملموس، تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن در آسیای غربی و مرکزی با تأکید ویژه بر نقش فعالان غیردولتی» تا ۲۷ مهرماه در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان برگزار می‌شود.

انتهای پیام