جمعیت شهر ارومیه چقدر است؟

بر اساس آخرین سرشماری رسمی که در سال ۱۳۹۵ انجام شد، جمعیت شهر ارومیه ۷۳۶٬۲۲۴ نفر گزارش شده است. این شهر، که از مراکز مهم و تاریخی شمال غرب ایران به شمار می رود، پویایی جمعیتی خاص خود را داشته و همواره کانون توجه از ابعاد مختلف جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی بوده است.

ارومیه، به عنوان مرکز استان آذربایجان غربی، در دشت حاصلخیز خود، بین کوهستان های سرسبز و دریاچه تاریخی ارومیه، جلوه ای بی نظیر از طبیعت و تمدن را به نمایش می گذارد. این شهر با القابی همچون «شهر اولین ها»، «شهر آب» و «رنگین کمان اقوام و ادیان» شناخته می شود که هر یک بازتاب دهنده بخشی از هویت غنی و چندوجهی آن است. ارومیه نه تنها از نظر تعداد جمعیت، بلکه از منظر غنای فرهنگی و تاریخی نیز جایگاه ویژه ای در ایران دارد و همواره مهد همزیستی مسالمت آمیز اقوام و مذاهب گوناگون بوده است.

جزئیات آماری جمعیت ارومیه

شهر ارومیه، به دلیل موقعیت استراتژیک و ظرفیت های طبیعی و اقتصادی، همواره یکی از نقاط پرجمعیت و مهم در منطقه آذربایجان بوده است. بررسی دقیق آمارهای جمعیتی این شهر، تصویری روشن از روند رشد و پراکندگی جمعیت در آن به دست می دهد.

جمعیت شهر ارومیه در سرشماری ۱۳۹۵

بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، جمعیت شهر ارومیه ۷۳۶٬۲۲۴ نفر ثبت شد. از این تعداد، ۳۷۰٬۸۰۴ نفر را مردان و ۳۶۵٬۴۲۰ نفر را زنان تشکیل می دادند. این جمعیت در قالب ۲۱۹٬۵۱۶ خانوار زندگی می کردند که نشان دهنده متوسط ۳.۳۵ نفر در هر خانوار است. این آمار، ارومیه را در جایگاه دهمین شهر پرجمعیت ایران و دومین شهر پرجمعیت منطقه شمال غرب کشور (پس از تبریز) قرار می دهد.

جمعیت شهرستان ارومیه در سرشماری ۱۳۹۵

جمعیت کل شهرستان ارومیه در سرشماری سال ۱۳۹۵، بالغ بر ۱٬۰۴۰٬۵۶۵ نفر بود. این شهرستان، شامل ۵ بخش، ۵ شهر و ۲۰ دهستان است که هر یک در ترکیب جمعیتی کلی شهرستان نقش دارند. بخش مرکزی شهرستان ارومیه به تنهایی ۸۷۹٬۷۰۹ نفر از این جمعیت را در خود جای داده که معادل بیش از ۸۵ درصد کل جمعیت شهرستان است. این تمرکز جمعیتی در بخش مرکزی، نشان دهنده اهمیت و مرکزیت شهر ارومیه در گستره شهرستان است. سایر بخش ها مانند انزل (با مرکزیت قوشچی)، سیلوانه (با مرکزیت سیلوانه)، صومای برادوست (با مرکزیت سرو)، و نازلو (با مرکزیت نوشین شهر) نیز دارای شهرهای کوچک تر و دهستان هایی هستند که هر یک به نوعی به پویایی جمعیتی منطقه کمک می کنند.

روند تغییرات جمعیتی ارومیه در دوره های مختلف

روند تغییرات جمعیتی ارومیه در طول دهه های گذشته، نشان دهنده رشد قابل توجهی بوده است. در سرشماری سال ۱۳۳۵، جمعیت شهر ارومیه ۶۷٬۷۴۶ نفر بود که تا سال ۱۳۹۰ به ۶۶۷٬۴۹۹ نفر رسید و در سال ۱۳۹۵ با جهشی دیگر، به ۷۳۶٬۲۲۴ نفر افزایش یافت. این رشد جمعیت متاثر از عوامل مختلفی همچون مهاجرت از روستاها به شهر، توسعه اقتصادی و صنعتی، و بهبود زیرساخت های شهری بوده است. ارومیه همواره مقصدی برای مهاجران از مناطق روستایی و حتی شهرهای کوچک اطراف بوده که در جستجوی فرصت های بهتر زندگی، آموزش و اشتغال به این شهر آمده اند. این رشد، چالش هایی نظیر تامین مسکن، مدیریت ترافیک و گسترش حاشیه نشینی را نیز برای شهر به همراه داشته است.

با توجه به رشد جمعیت از آخرین سرشماری رسمی، تخمین زده می شود که جمعیت کنونی شهر ارومیه از مرز ۷۵۰ هزار نفر فراتر رفته باشد، اگرچه آمار دقیق نیازمند سرشماری های جدید است. این تخمین بر پایه نرخ رشد طبیعی جمعیت و همچنین مهاجرت های درون استانی و برون استانی صورت می گیرد.

موقعیت جغرافیایی و ویژگی های اقلیمی ارومیه

ارومیه، در قلب آذربایجان غربی، موقعیتی منحصر به فرد دارد که آن را از بسیاری جهات متمایز می کند. قرارگیری این شهر در یک دشت حاصلخیز و در دامنه کوه های سر به فلک کشیده، به آن آب و هوایی مطبوع و چشم اندازهای طبیعی خیره کننده بخشیده است.

موقعیت مکانی و همسایگی ها

ارومیه، به عنوان مرکز استان آذربایجان غربی، در شمال غرب ایران واقع شده است. این شهر از شمال با سلماس، از جنوب با نقده، از شرق با دریاچه ارومیه و از غرب با کشور ترکیه همسایه است. این همسایگی ها، به ویژه با کشور ترکیه و عراق در گستره استان، موقعیت استراتژیکی به ارومیه بخشیده و آن را به یک کانون مهم برای تجارت مرزی و تبادلات فرهنگی تبدیل کرده است. این شهر بر روی نصف النهار ۴۵ درجه و ۲ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و مدار ۳۷ درجه و ۳۲ دقیقه در نیم کره شمالی قرار دارد.

ارتفاع از سطح دریا و وضعیت قرارگیری

شهر ارومیه با ارتفاعی حدود ۱۳۳۲ متر از سطح دریا، در میان دشت حاصلخیز ارومیه و در دامنه کوه هایی نظیر کوه سیر، کوه قیزقلعه، کوه جهودها و کوه علی پنجه سی قرار گرفته است. این موقعیت میان کوهستان و دشت، به ارومیه زیبایی و پتانسیل های طبیعی فراوانی بخشیده است. رودخانه شهرچای یا برده سور، از دره بیقار ترکیه سرچشمه می گیرد و پس از عبور از منطقه کوهستانی و دشت ارومیه، از میان شهر می گذرد و به دریاچه ارومیه می ریزد.

آب و هوا و بهترین زمان سفر

آب و هوای ارومیه در تابستان نسبتاً معتدل و در زمستان ها سرد است. میانگین دمای سالانه حدود ۸.۹ درجه سانتی گراد است. فصل بارندگی از اواخر مهر و ابتدای آبان آغاز شده و تا خرداد ادامه می یابد. ارومیه سالانه حدود ۱۲۰ روز یخبندان را تجربه می کند. بهترین زمان برای سفر به ارومیه، از اوایل تیرماه تا اواخر شهریور است که هوا معتدل و دلنشین است و طبیعت شهر در اوج سرسبزی و زیبایی خود قرار دارد. اوایل پاییز نیز می تواند زمان مناسبی برای سفر باشد، اما باید انتظار هوای خنک تر و شروع بارش ها را داشت.

دریاچه ارومیه: اهمیت و وضعیت کنونی

دریاچه ارومیه، یکی از بزرگترین دریاچه های آب شور خاورمیانه و یکی از مهم ترین ذخیره گاه های زیست کره در ایران است که در ۲۰ کیلومتری شرق شهر ارومیه قرار دارد. این دریاچه، با زیبایی های طبیعی و زیستگاه های متنوع خود، نقش حیاتی در اکوسیستم منطقه ایفا می کند. سال ها خشکسالی و مدیریت نامناسب منابع آبی، باعث کاهش شدید سطح آب این دریاچه شده بود، اما با اقدامات اخیر و بارش های مناسب، وضعیت آن تا حدودی بهبود یافته است. دریاچه ارومیه با سواحل ماسه ای و صخره ای خود، زیستگاه مناسبی برای پرندگان بومی و مهاجر نظیر فلامینگو، پلیکان و حواصیل است و خواص درمانی آب شور و لجن آن نیز، گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند.

مردم شناسی ارومیه: اقوام، زبان ها و ادیان

ارومیه، به حق لقب «رنگین کمان اقوام و ادیان» را یدک می کشد. این شهر، موزاییکی زیبا از فرهنگ ها، زبان ها و مذاهب مختلف است که سالیان طولانی در کنار یکدیگر با صلح و همزیستی زندگی کرده اند.

تنوع قومیتی

مردم ارومیه را عمدتاً آذری ها و کردها تشکیل می دهند. در کنار این دو قومیت اصلی، اقلیت هایی از آشوری ها و ارمنی ها نیز در این شهر زندگی می کنند که هر یک سهم مهمی در غنای فرهنگی و اجتماعی ارومیه دارند. این تنوع قومیتی، ریشه در تاریخ کهن و موقعیت جغرافیایی ارومیه به عنوان چهارراه تمدن ها دارد.

زبان های رایج در شهر

زبان غالب در شهر ارومیه، ترکی آذربایجانی است که اکثر مردم به آن سخن می گویند. در کنار آن، کردها به لهجه کرمانجی از زبان کردی صحبت می کنند. آشوری ها به زبان سریانی (گونه ای از آرامی شرقی) و ارمنی ها به زبان ارمنی سخن می گویند. این چندزبانگی، فضایی منحصر به فرد برای ارتباطات و تبادلات فرهنگی ایجاد کرده است.

تنوع مذهبی و همزیستی مسالمت آمیز

از نظر مذهبی، آذری های ارومیه عمدتاً شیعه مذهب هستند، اما تعداد قابل توجهی آذری سنی مذهب (حنفی و شافعی) نیز در این شهر زندگی می کنند. کردهای ارومیه نیز اکثراً سنی مذهب هستند. اقلیت های آشوری و ارمنی، پیروان دین مسیحیت هستند. این تنوع مذهبی، باعث شده ارومیه شهری با همزیستی مثال زدنی باشد؛ جایی که مراسم های مذهبی هر قوم و دین در کنار یکدیگر با احترام برگزار می شود، از عزاداری های محرم و جشن های عید فطر و قربان، تا غسل تعمید آشوریان و جشن روز مادر ارمنی ها.

تغییرات جمعیتی و قومیتی در طول تاریخ

ترکیب جمعیتی ارومیه در طول تاریخ، دستخوش تغییراتی بوده است. در اوایل قرن بیستم، درصد قابل توجهی از جمعیت شهر را مسیحیان (آشوری و ارمنی) تشکیل می دادند. اما حوادث تاریخی و جنگ ها، به ویژه جنگ جهانی اول، باعث مهاجرت و کاهش جمعیت مسیحیان شد. با این حال، ارومیه همچنان به عنوان یک شهر چندفرهنگی و چندمذهبی هویت خود را حفظ کرده است، و امروزه تلاش می شود تا این میراث گرانبها از همزیستی تقویت شود.

نگاهی به تاریخچه شهر ارومیه

تاریخ ارومیه، داستانی به قدمت هزاره هاست؛ شهری که فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته و همچنان با سربلندی ایستاده است. ریشه های تمدنی این منطقه به هزاران سال پیش بازمی گردد و نام های متعدد آن در طول زمان، گواه اهمیت و جایگاه ویژه آن در تاریخ است.

ریشه نام گذاری و نام های باستانی

نام «ارومیه» از ترکیب دو واژه «اور» به معنای شهر (همچون اورشلیم) و «میه» به معنای آب (هم ریشه با مآء عربی) برگرفته شده و به «شهر آب» تعبیر می شود. این نامگذاری، نشان دهنده فراوانی منابع آب در این منطقه است. در متون کهن ایرانی، این دریاچه به نام «چیچَست» (به معنای درخشنده و شفاف) و نام شهر «چیچست» یا «چی چستا» نیز آمده است که به نظر می رسد به دلیل شوری و درخشش آب دریاچه بوده است. این شهر در دوره ای از پهلوی به «رضائیه» تغییر نام داد و پس از انقلاب اسلامی دوباره به نام «ارومیه» بازگشت. القاب دیگری همچون «دارالنشاط» و «پاریس ایران» نیز برای آن به کار رفته است.

قدمت تاریخی و تمدن اورارتو

اکتشافات باستان شناسی در تپه های باستانی اطراف ارومیه، مانند گوک تپه و حسنلو، نشان می دهد که این منطقه حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح مسکونی بوده است. ارومیه در دوران باستان، بخشی از قلمرو پادشاهی اورارتو (اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد) بود که تمدنی قدرتمند در شرق آناتولی به شمار می رفت. این آثار، گواه عمق ریشه های تمدنی این شهر هستند.

ارومیه در دوران باستان: کانون مذهبی

برخی مورخان، ارومیه را زادگاه زرتشت پیامبر می دانند. طبق اوستا، زرتشت در قرن هفتم قبل از میلاد در کنار رودخانه داییتا (در آذربایجان غربی) به پیامبری برگزیده شد و در حاشیه غربی دریاچه چیچست (ارومیه) شروع به تبلیغ دین خود کرد. همچنین روایت هایی وجود دارد که چند زرتشتی در زمان تولد عیسی مسیح، پس از ماموریت به بیت لحم، در ارومیه مدفون شده اند. این نشان می دهد که ارومیه در گذشته کانون مهمی برای فعالیت های مذهبی و اجتماعی بوده و مسیر عبور سرداران و امپراتوران برای رسیدن به آتشکده های بزرگ زرتشتیان بوده است.

نقش ارومیه در دوران اسلامی و پسا اسلامی

پس از ظهور اسلام، ارومیه همچنان شهر مهمی به شمار می رفت. در سده های مختلف، به دلیل موقعیت استراتژیک خود، بارها مورد تاخت و تاز و اشغال قرار گرفت؛ از حملات عثمانی ها و روس ها گرفته تا درگیری های محلی. هر بار، این شهر ویران شده و دوباره شکوه خود را باز یافته است. برج سه گنبد، مسجد جامع ارومیه و بازار تاریخی آن، یادگارهایی از دوران اسلامی هستند که عظمت تمدنی آن زمان را به تصویر می کشند. از رویدادهای مهم تاریخی می توان به نبرد دمدم در دوران صفویه و نیز حوادث جنگ جهانی اول اشاره کرد که تاثیرات عمیقی بر بافت جمعیتی و اجتماعی شهر گذاشتند.

ارومیه، شهری با تاریخ پرفراز و نشیب، همواره توانسته است از دل ویرانی ها برخیزد و هویت فرهنگی خود را حفظ کند. این شهر، نه تنها نمادی از گذشته ای پرشکوه است، بلکه به واسطه مقاومت و پویایی مردمانش، تصویری از امید و زندگی را به نمایش می گذارد.

اقتصاد و ظرفیت های اشتغال زایی ارومیه

اقتصاد ارومیه، به طور گسترده ای بر پایه کشاورزی و صنایع وابسته به آن استوار است. این شهر با داشتن شرایط اقلیمی و جغرافیایی منحصر به فرد، به قطبی مهم در تولید محصولات کشاورزی و فرآوری آن ها در کشور تبدیل شده است.

کشاورزی: قطب تولید سیب، انگور و عسل

ارومیه به عنوان یکی از قطب های برتر کشاورزی ایران شناخته می شود و در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی رتبه اول کشور را دارا است. سیب درختی، یکی از مهمترین محصولات باغی این منطقه است و استان آذربایجان غربی، به ویژه شهرستان ارومیه، اصلی ترین تولیدکننده سیب در کشور است. علاوه بر سیب، باغات وسیع انگور نیز در این منطقه به وفور یافت می شوند و ارومیه یکی از مراکز اصلی تولید و فرآوری انگور است. محصولات متنوعی از انگور نظیر آبغوره، شیره انگور، کشمش و آبمیوه در ارومیه تولید می شود. در زمینه تولید عسل نیز، استان آذربایجان غربی و به تبع آن ارومیه، رتبه اول کشور را دارد که نشان دهنده رونق زنبورداری در این منطقه است. این پتانسیل های کشاورزی، زمینه ساز توسعه صنایع وابسته نیز شده است.

صنایع وابسته به کشاورزی

وجود حجم بالای محصولات کشاورزی، به ویژه میوه ها، منجر به توسعه صنایع تبدیلی در ارومیه شده است. واحدهای تولید کنسانتره میوه، از جمله قدیمی ترین و استانداردترین واحدها در کشور، در ارومیه فعالیت می کنند. استان آذربایجان غربی حدود ۶۰ درصد کنسانتره میوه کشور را تولید می کند که سهم قابل توجهی از آن مربوط به کارخانجات ارومیه است. همچنین، وجود ۳۱۷ واحد سردخانه فعال با ظرفیت بیش از ۸۵۰ هزار تن در استان، که در کشور رکورددار است، نشان از اهمیت حفظ و نگهداری محصولات کشاورزی و نقش ارومیه در تامین میوه کشور دارد.

تجارت مرزی و نقش بازارهای مرزی

موقعیت مرزی ارومیه با کشورهای ترکیه و عراق، به این شهر ظرفیت های بالایی در زمینه تجارت مرزی بخشیده است. بازارچه های مرزی، به ویژه بازارچه مرزی سرو، از شهرت زیادی در منطقه برخوردارند و به عنوان یکی از مراکز مهم عرضه و فروش محصولات کشور ترکیه به شمار می روند. این تجارت مرزی، علاوه بر ایجاد فرصت های شغلی، به رونق اقتصادی و تبادلات تجاری در منطقه کمک شایانی می کند. ارومیه در گذشته نیز به دلیل قرار گرفتن بر سر چهارراه قفقاز، میان رودان و آسیای صغیر، از اوضاع بازرگانی نیکویی برخوردار بوده و به عنوان گمرکی برای صادرات و واردات کالا عمل می کرده است.

سایر صنایع و پتانسیل های اقتصادی

علاوه بر کشاورزی و صنایع وابسته، ارومیه پتانسیل های دیگری نیز در زمینه صنعت و اشتغال زایی دارد. دامداری، به ویژه در مناطق روستایی، و صنایع دستی نظیر ظریف کاری چوب، فرش بافی و سفالگری نیز از دیگر ظرفیت های اقتصادی این شهر محسوب می شوند. با توجه به جاذبه های گردشگری فراوان، صنعت توریسم نیز می تواند نقش پررنگی در آینده اقتصادی ارومیه ایفا کند.

فرهنگ، آداب و رسوم مردم ارومیه

فرهنگ ارومیه، بازتابی از تنوع قومیتی و مذهبی این شهر است؛ ترکیبی دلنشین از آداب و رسوم مختلف که در کنار هم، هویتی منحصر به فرد را ساخته اند. این شهر با رویدادهای فرهنگی خاص و غذاهای لذیذ، تجربه ای فراموش نشدنی را برای هر بازدیدکننده رقم می زند.

موسیقی عاشیقی: اصالت و ثبت ملی

موسیقی عاشیقی، یکی از برجسته ترین شاخصه های فرهنگی مردم ترک زبان در منطقه آذربایجان است و مکتب عاشیقی ارومیه به عنوان اصیل ترین و قدیمی ترین مکتب عاشیقی در جهان شناخته می شود که اصالت خود را حفظ کرده است. این هنر والا، پس از تلاش های فراوان به نام استان آذربایجان غربی و شهر ارومیه در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت ملی رسیده است. عاشیق ها که از دوران پیش از اسلام در میان ترک تباران وجود داشته اند، نقش مهمی در حفظ و انتقال فرهنگ شفاهی داشته اند و تا به امروز نیز این موسیقی اصیل، بخش جدایی ناپذیری از هویت فرهنگی ارومیه است. جشنواره های موسیقی عاشیقی نیز هر ساله برای شکوفایی استعدادهای این رشته برگزار می شود.

اعیاد و مراسمات مختلف

همانند سایر نقاط ایران، مردم ارومیه نیز اعیاد و مراسماتی نظیر نوروز، عید قربان و عید فطر را با شکوه خاصی برگزار می کنند. شب یلدا، با خوراکی های سنتی مانند حلوای گردو، انار و هندوانه، با دورهمی های خانوادگی و شاهنامه خوانی جشن گرفته می شود. علاوه بر این، هر قومیت و مذهب نیز اعیاد و مراسمات خاص خود را دارد:

• آشوری ها: جشن غسل تعمید در دریاچه ارومیه، جشن روز مادر (به یادبود حضرت مریم) در اولین جمعه سال نو میلادی، و جشن «نوسردیل» یا آب پاشان که حتی بین غیرآشوریان نیز شناخته شده است و در آن به روی یکدیگر آب می پاشند.
• ارمنی ها: مراسمات مذهبی خود را در کلیساها برگزار می کنند.
• کردها: مراسمات و اعیاد خاص خود را دارند که مشابه دیگر مناطق کردنشین اهل سنت ایران است.

این همزیستی مسالمت آمیز در برگزاری مراسمات، جلوه ای زیبا از «شهر ادیان و اقوام» را به نمایش می گذارد.

غذاهای سنتی و دسرها

آشپزی ارومیه، بسیار متنوع و سرشار از طعم های دلپذیر است که ریشه در تنوع فرهنگی و محصولات کشاورزی غنی منطقه دارد. از جمله غذاهای سنتی و دسرهای معروف ارومیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خورشت کنگر: غذایی شبیه قیمه که با کنگر سرخ شده تهیه می شود.
• آش کلم (یرتخلی): آشی ترش و شیرین با کلم، برنج، سبزیجات معطر و حبوبات.
• شورجه: خوراکی با ماست، تخم مرغ، گوشت و پیاز داغ که با برنج یا بدون برنج سرو می شود.
• دلمه برگ مو: یکی از معروف ترین غذاهای آذری با سبزیجات معطر، برنج و لپه (گاهی گوشت چرخ کرده). دلمه های دیگری مانند دلمه کلم نیز رایج است.
• اورمیه خورشته: غذایی مجلسی شبیه قیمه بادمجان که به جای لپه از لوبیا سفید مخصوص استفاده می شود.
• گیزاتما: خوراکی ساده و بدون گوشت با سیب زمینی، فلفل سبز، بادمجان، کدو و گوجه فرنگی که با نان و ماست و سیر سرو می شود.
• یرالما کبابی (سیب زمینی کبابی): سیب زمینی کباب شده در نمک داغ با سبزیجات و ادویه.
• گوزلمه: ترکیبی از تخم مرغ، ماست چکیده، سیر و ادویه ها که سریع آماده می شود.
• آش دوغ (آیران آشی): آشی محلی با کلم، سبزیجات معطر، دوغ و نخود که گرم یا سرد سرو می شود.
• باسلوق (باستیخ): دسری شبیه ژله با نشاسته، شیره انگور، گلاب، هل و مغز گردو.
• کاچی (قویماق): دسر شیرین و مقوی با آرد، کره، زعفران و شکر که معمولاً برای صبحانه سرو می شود.

ورزش: پایتخت والیبال ایران

ورزش والیبال در ارومیه جایگاه ویژه ای در میان مردم دارد و این شهر به عنوان «قطب والیبال ایران» و «پایتخت والیبال آسیا» شناخته می شود. ورود والیبال به ارومیه به سال ۱۲۹۵ و آشنایی مردم با این ورزش از طریق مبلغان آمریکایی در حیاط سفارت آمریکا بازمی گردد. از دهه ۴۰، تیم داری در والیبال ارومیه آغاز شد و تا به امروز، ارومیه سهم بسزایی در پیشرفت والیبال ایران داشته است. تعداد بی شماری از مدارس والیبال در شهر فعال هستند و بسیاری از ستاره های والیبال ایران از این شهر برخاسته اند (مانند سعید معروف، میلاد عبادی پور، محمدرضا حضرت پور). ورزشگاه ۶۰۰۰ نفری غدیر ارومیه میزبان رویدادهای مهم والیبالی در سطح ملی و بین المللی بوده است. جام تموز نیز، که هر ساله با حضور بازیکنان آشوری از ایران و کشورهای دیگر برگزار می شود، از دیگر رویدادهای ورزشی مهم این شهر است. بعد از والیبال، فوتبال دومین ورزش مورد علاقه مردم این شهر است و تیم نود ارومیه در لیگ های کشور حضور دارد.

زیرساخت ها و خدمات شهری ارومیه

ارومیه، با توجه به جایگاه خود به عنوان مرکز استان و یک کلان شهر، دارای زیرساخت های رو به توسعه ای در زمینه های مختلف است که زندگی شهری و دسترسی به خدمات را برای ساکنان و بازدیدکنندگان تسهیل می کند.

ترابری

شبکه ترابری ارومیه شامل مسیرهای هوایی، ریلی و جاده ای است که ارتباط آن را با سایر نقاط کشور و حتی خارج از کشور فراهم می سازد.

• فرودگاه بین المللی شهید باکری: این فرودگاه که در سال ۱۳۴۲ تاسیس شد، پروازهای داخلی به شهرهای مهمی چون تهران، مشهد، رشت و شیراز و همچنین پروازهای خارجی به مقصد ترکیه، عربستان و امارات را پوشش می دهد. این فرودگاه نقشی حیاتی در اتصال ارومیه به شبکه حمل و نقل هوایی کشور و جهان دارد.
• راه آهن ارومیه: ایستگاه راه آهن ارومیه در سال ۱۳۹۷ افتتاح شد و از طریق خط راه آهن مراغه-ارومیه به طول ۱۸۰ کیلومتر، به شبکه ریلی سراسری کشور متصل می شود. این اتصال، امکان سفر با قطار به شهرهایی نظیر تهران، مشهد، یزد، بندرعباس و اصفهان را فراهم آورده است.
• پایانه های مسافربری: پایانه شبانه روزی شهید کاملی ارومیه، روزانه پذیرای هزاران مسافر است که از دیگر شهرها به ارومیه می آیند یا از آنجا به مقاصد مختلف سفر می کنند. همچنین، طرح ساخت یک ترمینال ۱۸ هکتاری جدید در جاده سرو، برای جایگزینی این ترمینال در دستور کار قرار دارد.
• حمل و نقل عمومی درون شهری: برای کاهش ترافیک و تسهیل رفت وآمد، سامانه اتوبوس تندرو (BRT) در ارومیه راه اندازی شده که شامل دو خط اصلی است و بخش قابل توجهی از جمعیت شهر را پوشش می دهد. علاوه بر آن، بیش از ۷ هزار دستگاه تاکسی در شهر فعال هستند که ۳۵ درصد سهم حمل و نقل درون شهری را بر عهده دارند.

آموزش

ارومیه سابقه ای طولانی در آموزش نوین دارد و پیشگام در برخی تحولات آموزشی در ایران بوده است.

• تاریخچه آموزش نوین: نخستین مدرسه به سبک نوین در ایران، ۱۷ سال قبل از دارالفنون، در سال ۱۲۵۱ قمری در ارومیه تاسیس شد. همچنین، نخستین مرکز آموزش پزشکی در ایران نیز در سال ۱۳۰۰ قمری توسط آمریکایی ها در این شهر ایجاد گردید.
• دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی: ارومیه دارای چندین دانشگاه و مرکز آموزش عالی معتبر است، از جمله دانشگاه ارومیه (با ۲۲ هزار دانشجو)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه (با ۴۶ هزار دانشجو) و دانشگاه صنعتی ارومیه (با ۴۰۰۰ دانشجو). این مراکز، نقش مهمی در توسعه علمی و فرهنگی منطقه ایفا می کنند.
• حوزه های علمیه: علاوه بر دانشگاه ها، چندین حوزه علمیه نیز در ارومیه فعال هستند، از جمله حوزه علمیه امام خمینی و مدارس علمیه صلاح الدین ایوبی و نور.

مراکز درمانی

ارومیه از نظر زیرساخت های درمانی نیز شهری پیشرو محسوب می شود.

• تاریخچه بیمارستان ها: نخستین بیمارستان به شیوه نوین در ایران توسط جوزف کاکرن آمریکایی در ارومیه تاسیس شد که علاوه بر خدمات درمانی، آموزش پزشکی نیز ارائه می داد. جمعیت شیر و خورشید سرخ (هلال احمر کنونی) نیز اولین مریضخانه ایرانی را در این منطقه بنا نهاد.
• تعداد تخت های بیمارستانی و مراکز تخصصی: در سال ۱۳۸۷، ارومیه دارای ۱٬۶۱۲ تخت بیمارستانی بود که شامل بیمارستان های دولتی، تامین اجتماعی و خصوصی می شد. این شهر یکی از سه مرکز پیوند مغز استخوان در ایران و تنها مرکز پیوند در شمال غرب کشور است که نشان از پیشرفت های تخصصی درمانی آن دارد.
• معرفی بیمارستان های اصلی شهر: بیمارستان هایی نظیر شهید عارفیان، رازی، شفا، مطهری، امام خمینی، آذربایجان و طالقانی از جمله مراکز درمانی مهم در ارومیه هستند که خدمات پزشکی متنوعی را به مردم ارائه می دهند.

رسانه ها

ارومیه در حوزه رسانه نیز پیشگام بوده است.

• صدا و سیما: شبکه استانی آذربایجان غربی در ارومیه، به عنوان اولین شبکه محلی در ایران، فعالیت خود را از سال ۱۳۴۷ آغاز کرد و نقش مهمی در اطلاع رسانی و برنامه سازی محلی دارد.
• نشریات محلی: نخستین نشریه محلی ایران با نام «زاهر ییرادی باهرا» به زبان آشوری، در سال ۱۲۶۵ قمری در ارومیه منتشر شد. در دوران مشروطیت نیز نزدیک به ۱۰۰ نشریه در این شهر به چاپ می رسید. امروزه نیز نشریات محلی و روزنامه هایی مانند «آراز آذربایجان» در این شهر فعالیت می کنند.

ساختار شهری

بافت شهری ارومیه از نظر قدمت به سه بخش هسته اولیه (بازار قدیمی)، بافت میانی (دهه های ۳۰ تا ۵۰ شمسی) و بافت جدید (پس از انقلاب و ناشی از مهاجرت) تقسیم می شود. شهر دارای ۴ منطقه شهرداری است و طرح هایی برای افزایش این مناطق به دلیل گسترش وسعت شهر در دست بررسی است. ارومیه همچنین دارای ۷۰ پارک با مساحت ۶۵۰ هکتار است و سرانه فضای سبز برای هر نفر در آن ۸.۵ متر مربع است که قرار است در سال های آینده افزایش یابد.

چالش های شهری ارومیه

هر کلان شهری با چالش هایی در مسیر توسعه خود مواجه است و ارومیه نیز از این قاعده مستثنی نیست. این چالش ها، نیازمند راهکارهای جامع و همکاری تمامی نهادها و شهروندان هستند.

ترافیک و راهکارهای مدیریت آن

ارومیه با داشتن ۸۰ خودرو به ازای هر ۱۰۰۰ نفر، پس از تهران، دومین شهر پرترافیک ایران است. روزانه بیش از ۲۵۰ هزار خودرو در سطح شهر تردد می کنند که خیابان ها و معابر، به ویژه در مرکز شهر، جوابگوی این حجم از ترافیک نیستند. ورود خودروهای تک سرنشین به مرکز شهر، توقف های دوبله و تمرکز مراکز اداری، تجاری و درمانی در هسته مرکزی شهر، این معضل را تشدید کرده است.
برای رفع این چالش، شهرداری ارومیه اقداماتی را در دستور کار قرار داده است، از جمله:

• اجرای طرح ترافیک و زوج و فرد در برخی خیابان های مرکزی.
• توسعه فرهنگ پیاده روی در میان شهروندان.
• ایجاد کمربندی به دور شهر برای هدایت سفرهای درون شهری به خارج از هسته مرکزی.
• توزیع متوازن امکانات و خدمات شهری در نقاط مختلف شهر برای کاهش نیاز به سفر به مرکز.
• تقویت سیستم حمل و نقل عمومی، از جمله توسعه خطوط اتوبوس تندرو (BRT).
• اجرای پروژه های عمرانی نظیر انتقال پادگان ۶۴ ارومیه به خارج از شهر و احداث تقاطع های غیرهمسطح.

حاشیه نشینی و پیامدهای آن

حاشیه نشینی یکی از معضلات اجتماعی و شهری مهم در ارومیه است که مناطقی مانند اسلام آباد، حسین آباد، حاجی پیرلو و کوی لاله سالار را در بر می گیرد. این مناطق، که جمعیتی بالغ بر ۱۵۰ هزار نفر را در خود جای داده اند، عمدتاً در شمال غرب و جنوب شهر و بر اثر تبدیل اراضی کشاورزی به مناطق مسکونی ایجاد شده اند. حاشیه نشینی، علاوه بر تخریب زمین های کشاورزی و فشار بر زیرساخت ها، پیامدهایی نظیر افزایش جرایم و کاهش کیفیت زندگی را نیز به همراه دارد. برنامه هایی برای ساماندهی مناطق حاشیه نشین و ارائه خدمات شهری به آنها در حال اجراست.

آلودگی هوا و خشکی دریاچه ارومیه

ارومیه با بالا رفتن میزان دی اکسید کربن ناشی از ترافیک، بی توجهی به جانمایی واحدهای تولیدی و صنعتی، و پدیده های طبیعی مانند ریزگردها از کشور عراق و وارونگی هوا (که در ۹۰ روز از سال رخ می دهد)، یکی از آلوده ترین شهرهای کشور است. یکی از بزرگترین خطرات آینده برای ارومیه، خشکی دریاچه ارومیه و طوفان های نمک ناشی از آن است که می تواند تاثیرات زیست محیطی و بهداشتی فاجعه باری داشته باشد. ایجاد کمربند سبز در اطراف ارومیه و مدیریت صحیح منابع آبی دریاچه، از جمله راهکارهای مقابله با این معضلات است.

جاذبه های گردشگری ارومیه

ارومیه، با تلفیقی از تاریخ کهن، طبیعت بی نظیر و فرهنگ غنی، مقصدی جذاب برای هر سلیقه ای است. از کوه های سرسبز و دریاچه های آرام گرفته تا بناهای تاریخی و بازارهای سنتی، این شهر مجموعه ای از دیدنی ها را در خود جای داده است.

جاذبه های طبیعی

طبیعت ارومیه، به ویژه در فصول بهار و تابستان، جلوه ای خیره کننده دارد.

• دریاچه ارومیه: بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه و یکی از ذخیره گاه های زیست کره یونسکو، با پرندگان مهاجر و خواص درمانی آب و لجن خود، از مهمترین جاذبه های طبیعی منطقه است.
• دریاچه مارمیشو: در ۴۵ کیلومتری شمال غرب ارومیه، دریاچه ای زیبا و بکر که زیستگاه گونه های گیاهی و جانوری متنوعی است.
• روستای بند: در فاصله ۵ کیلومتری ارومیه، با قدمت سه قرن، در امتداد رودخانه شهرچای قرار گرفته و خانه های سنتی آن، زیبایی طبیعی روستا را دوچندان کرده است.
• دریاچه دالامپر (دریاچه مام شیخ): در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی ارومیه، دریاچه ای بکر و زیبا بر فراز کوه دالامپر که با مناظر کوهستانی و گل های وحشی اطرافش، مقصدی عالی برای طبیعت گردان است.
• آبشار سولک: در ۳۲ کیلومتری غرب ارومیه، آبشاری به ارتفاع ۷۶ متر که از ذوب شدن برف کوه های سولک تامین می شود و یکی از مسیرهای مهم کوهنوردی منطقه است.
• چشمه آب گرم هفت آباد: در روستای هفت آباد، در فاصله ۴۵ کیلومتری ارومیه، چشمه ای با آب گرم معدنی که خواص درمانی برای بیماری های استخوانی دارد.
• گردشگاه نازلو: در ۲۰ کیلومتری شمال ارومیه، با هوای دلپذیر و مناظر طبیعی بی نظیر، میزبان گردشگران است.

جاذبه های تاریخی و مذهبی

تاریخ ارومیه در دل بناهای کهن و اماکن مذهبی آن جاری است.

• یخچال دوقوز پله: یخچالی با قدمت قاجاری در محله دوقوز پله که اکنون میزبان نمایشگاه های هنری است.
• کلیسای ننه مریم: برخی آن را نخستین کلیسای مشرق زمین و دومین کلیسای تاریخی جهان (پس از کلیسای بیت لحم) می دانند. معماری ساده و ساسانی-پارتی آن، نشانه ای از قدمت این بناست.
• مسجد جامع ارومیه: بنایی مربوط به سده هفتم هجری قمری و دوره ایلخانان که در کنار بازار تاریخی قرار گرفته و محراب آن با گچ بری های زیبا از شاهکارهای هنر معماری مغول است.
• کلیسای مارسرگیز (کلیسای سیر): در ۱۲ کیلومتری ارومیه و در دامنه کوه سیر، کلیسایی با اهمیت ویژه برای مسیحیان ارمنی و آشوری با معماری سنگی منحصر به فرد.
• غار تمتمه (غار تمتمان): در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی ارومیه، با آثاری از دوره پارینه سنگی و نشانه هایی از مسکونی سازی توسط انسان های اولیه.
• عمارت سه گنبد: بنایی تاریخی از دوره سلجوقیان که گمان می رود آرامگاه یا برج دیده بانی بوده باشد.
• بازار تاریخی ارومیه: با معماری اصیل ایرانی-اسلامی، یکی از بناهای مهم تاریخی شمال غرب کشور و محلی برای تجارت و گشت وگذار.
• دروازه های قدیمی شهر: ارومیه در گذشته هشت دروازه برای امنیت شهر داشته که محل استقرار نیروهای نظامی بودند، مانند دروازه بالو، توپراق قلعه و بازارباش.

موزه ها

برای شناخت عمق تاریخ و فرهنگ ارومیه، موزه های آن مقصدی ارزشمند هستند.

• موزه ارومیه: تاسیس در سال ۱۳۴۶، حاوی ۲۶ هزار قلم آثار باستانی و تاریخی از ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد تا دوران قاجار، از جمله کتیبه های میخی اورارتویی. این موزه دومین موزه غنی کشور محسوب می شود.
• موزه هنرهای سنتی و صنایع دستی ارومیه: در ساختمان شهربانی سابق، آثاری از صنایع دستی مختلف شامل منبت چوب، ریزه کاری، معرق، فرش، سفالگری و رودوزی های سنتی را به نمایش می گذارد.

پارک ها و اماکن تفریحی

ارومیه دارای پارک ها و فضاهای سبز متعددی است که برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت مناسب هستند.

• پارک جنگلی شیخ تپه: در جنوب شرقی ارومیه و در مجاورت تپه باستانی شیخ تپه، با وسعتی ۴۴ هکتاری و امکانات رفاهی و تفریحی نظیر شهربازی، رستوران و کافه.
• پیست اسکی خوشاکو: در ۳۰ کیلومتری غرب ارومیه، با شیب مناسب کوهستان برای اسکی سواری در فصل زمستان.
• پارک تخم مرغی: در میدان استقلال، با بازارچه، محوطه بازی کودکان و شهربازی روباز.
• پارک دانشجو (گوللر باغی): به دلیل وجود بیش از ۱۰۰ نوع گل و ۵۰۰ هزار بوته گل، به «پارک گل ها» معروف است و هر سال میزبان جشنواره گل است.
• دهکده ساحلی چی چست: در ۱۸ کیلومتری ارومیه، در جاده دریاچه، با امکانات رفاهی و تفریحی نظیر هتل، اتاق های نمک درمانی، سایت پرواز و پیست رالی.
• دهکده ساحلی باری: در بخش انزل، با هتل ۵ ستاره دنیز، به عنوان اولین و تنها طرح ملی عملی شده دهکده سلامت کشور.

خانه های تاریخی

خانه های تاریخی ارومیه، با قدمت عمدتاً قاجاری، نمادی از معماری گذشته شهر هستند.

• خانه انصاری: خانه ای زیبا و مرمت شده در خیابان مدنی که بازدید از آن برای عموم آزاد است.
• خانه دیزج سیاوش: خانه ای دیگر با معماری قاجاری که در سال ۱۳۸۷ به ثبت ملی رسید.

سوغات و خوراکی های ارومیه

سفر به ارومیه بدون چشیدن طعم های بی نظیر و بردن سوغاتی های اصیل این شهر کامل نمی شود. تنوع خوراکی ها و صنایع دستی، هر سلیقه ای را راضی می کند.

سوغات خوراکی

ارومیه به سوغاتی های خوشمزه و خاص خود معروف است:

• نقل بیدمشکی: مهمترین و معروف ترین سوغاتی ارومیه که با عرق بیدمشک محلی تهیه می شود و در انواع گردویی، زعفرانی، پسته ای و بادامی نیز عرضه می گردد.
• حلوای گردو و حلوای هویج: دو نوع حلوای سنتی و بسیار لذیذ که از قدیم در ارومیه تهیه می شده اند.
• عرقیات: علاوه بر عرق بیدمشک، عرقیات گیاهی دیگری نظیر بادرنجبویه نیز در این شهر تولید می شوند که در تهیه شربت ها کاربرد دارند.

صنایع دستی

هنرمندان ارومیه ای، با دستان توانمند خود، صنایع دستی ارزشمندی را خلق می کنند:

• ظریف کاری چوب و نازک کاری: از برجسته ترین صنایع دستی ارومیه که شامل ساخت اشیای تزئینی و کاربردی چوبی با ظرافت خاص است.
• فرش و گلیم: با طرح ها و نقوش محلی و سنتی، ارزش هنری بالایی دارند.
• سفالگری و معرق: هنرهای دستی دیگری که در این شهر رواج دارند.
• رودوزی ها، پیکرتراشی، جاجیم و منجوق دوزی: از دیگر آثار هنری مردم ارومیه که می توان به عنوان سوغات تهیه کرد.

معرفی جامع رستوران ها و مراکز خرید

ارومیه برای هر ذائقه ای، رستوران ها و مراکز خرید متنوعی دارد:

• رستوران های سنتی: سفره خانه کشکول، سفره سرای سنتی روزگاران، رستوران گازماخ و رستوران سنتی بام سبز تورک مال، غذاهای محلی را در فضایی دلنشین ارائه می دهند.
• فست فودها: دکتر ژون، چوبین، جگوار، مون لایت و روبرو از جمله فست فودهای محبوب شهر هستند.
• رستوران های کباب: دیاکو، فلامینگو، عباس کبابچی و غار نمک، بهترین کباب های ارومیه را سرو می کنند.
• رستوران های غذاهای ترکیه ای: اُوا، هور و روحیت اوستا، طعم غذاهای اصیل ترکیه ای را به ارمغان می آورند.

مراکز خرید ارومیه نیز از بازارهای سنتی گرفته تا مجتمع های مدرن را شامل می شوند:

• مجتمع تجاری تورک مال: یکی از مراکز خرید لوکس ۵ طبقه با فروشگاه های متنوع، فودکورت، شهربازی و هایپرمارکت.
• مرکز خرید سیتادیوم: بزرگترین مرکز خرید ارومیه با استانداردهای بین المللی، شامل فود هال، پارکینگ، هایپراستار و فروشگاه های برندهای معتبر.
• پاساژ تاناکورا: یک مرکز خرید قدیمی و از جاذبه های گردشگری شهر که محل فروش پوشاک دست دوم خارجی با قیمت مناسب است.
• بازار سنتی ارومیه: مکانی عالی برای آشنایی با فرهنگ محلی و خرید صنایع دستی و سوغاتی.
• بازار مرزی سرو: برای خرید کالاهای وارداتی از ترکیه.

نتیجه گیری: ارومیه؛ مقصدی برای هر سلیقه ای

ارومیه، شهری که قدمت آن به هزاره ها می رسد و در دامان دشت حاصلخیز خود، تاریخ، فرهنگ و طبیعت را به هم آمیخته است، مقصدی است که هر بازدیدکننده ای را شیفته خود می کند. این شهر نه تنها با آمار جمعیتی قابل توجه خود به عنوان دهمین شهر پرجمعیت ایران شناخته می شود، بلکه با عنوان «رنگین کمان اقوام و ادیان» نیز هویتی بی نظیر از همزیستی مسالمت آمیز و تنوع فرهنگی را به نمایش می گذارد.

از بازارهای سنتی پرجنب وجوش و غذاهای محلی دلنشین گرفته تا موسیقی عاشیقی اصیل و ورزش والیبال که ارومیه را به پایتخت آن در ایران تبدیل کرده، هر گوشه از این شهر داستانی برای روایت دارد. جاذبه های طبیعی آن، از دریاچه ارومیه با تمام چالش ها و زیبایی هایش، تا آبشارها و کوهستان های اطراف، فرصت های بی شماری برای گشت وگذار و آرامش فراهم می آورند. در کنار اینها، زیرساخت های رو به توسعه شهری و پیشرفت های قابل توجه در حوزه های آموزش و درمان، زندگی را برای ساکنان آن تسهیل می بخشد و ارومیه را به شهری پویا و زنده تبدیل می کند.

با وجود چالش هایی نظیر ترافیک و حاشیه نشینی، تلاش های مداومی برای بهبود کیفیت زندگی در جریان است. سفر به ارومیه، تجربه ای از تلاقی تمدن های کهن، همزیستی اقوام و ادیان مختلف، و آشنایی با طبیعتی بکر و مردمی مهمان نواز است. این شهر، با تمام وجوه پنهان و آشکار خود، دعوتی است به کشف و تجربه زیبایی های شمال غرب ایران.