رویکرد تازه تهران به روابط خارجی 

این در تغییر اصول انقلابی «موازنه منفی» بین دو بلوک شرق و غرب باقی مانده پس از جنگ سرد نیست، بلکه در اجباری است که تهران را مجبور به ایجاد تغییراتی در سیاست خارجی خود کرده است.

مدت کوتاهی پس از بازگشت رئیس جمهور از مسکو و گفتگوی پرحاشیه با «ولادیمیر پوتین»، تهران به طور ناگهانی رویکرد جدید خود را در مذاکرات وین تغییر داد. به طور غیرمعمول، وزیر امور خارجه گفت که تهران آماده مذاکره مستقیم با دولت آمریکا در صورت دستیابی به توافق خوب و مطمئن است. او ناظران داخلی و خارجی را با اشاره به «رویکرد جدید انرژی هسته‌ای» که نه تنها شامل گفتگوهای مستقیم با آمریکا، بلکه «مشاوره با همه همسایگان ایران درباره برجام» است، مجذوب خود کرد. مهمتر از آن، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز اظهاراتی مشابه به حسین امیرعبداللهیان داشت. وی گفت: زمانی که توافق خوبی حاصل شود تهران با آمریکا وارد مذاکره مستقیم خواهد شد. شمخانی با اشاره به تبادل اطلاعات غیررسمی با آمریکا در هفته های اخیر در وین گفت: این روش ارتباطی تنها زمانی می تواند با روش های دیگر جایگزین شود که توافق خوبی صورت گیرد. »

دخالت تهران بدون پاسخ واشنگتن نبوده است. ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه بلافاصله به موضع جدید تهران واکنش نشان داد. وی گفت: ما از گفتگوهای مستقیم با مقامات ایرانی در مورد این موضوع (هسته ای) و همچنین سایر موضوعات استقبال می کنیم. جالب اینجاست که او برخلاف دیگر سخنگویان دولت آمریکا، مبادله زندانیان بین تهران و واشنگتن را خارج از چارچوب توافق وین می دانست. وی با آگاهی از آنچه در توافقنامه 2015 رخ داد، گفت که موضوعاتی مانند تبادل زندانیان بین طرفین قبلا ضعیف بوده و با متن مذاکرات فعلی فاصله دارد. در همین حال، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت که تهران دو تابعیت را به غیر از توافقات، بلکه مسائل انسانی را نیز آزاد کرده است.

اکنون همه منتظر نتایج آشکار یا مؤثر در روابط خارجی ایران هستند. توافق احتمالی آینده در چارچوب مذاکرات مستقیم تهران و واشنگتن راه را برای این امر هموار خواهد کرد. مهمتر از آن، تصمیم تهران با احساس فوری یا سکوت قابل توجه جریان ها و گروه هایی همراه بود که پیش از این مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا را ممنوع و مخالفت کرده بودند. به عبارت دیگر، با نگاهی به سکوت یا توجیه اعلام شده از سوی اپوزیسیون فعال دیروز، مشخص می شود که مخالفت با چنین مذاکراتی منشأ ایدئولوژیک و منطبق بر اصول نبوده، بلکه ناشی از تمایلات حزبی و اختلافات سیاسی بوده است. کدام دولت فعلی باید مستقیماً با آمریکا گفتگو کند؟

ضرب المثلی هست که می گوید؛ وقت آن است که بگوییم در گذشته چه اتفاقی افتاده است، همه آینده. حالا این کلمه باید الان گفته شود. به همین دلیل است که رسیدن به توافقی که بتواند ایران را با حفظ اعتبار و منزلت خود به جامعه بین المللی بازگرداند، مهم است. این باید با همه انتقادات، مخالفت ها و موافقت با آنچه در وین و رویکرد جدید تهران به سیاست خارجی در کیفیت توافق احتمالی مورد نیاز است، همراه باشد. این توافق توسط میخائیل اولیانوف، خبرنگار روسیه در وین اعلام شد. وی در توئیت خود با خوش بینی نوشت: «نمایندگان گروه 1+4 و ایران در نشست روز دوشنبه 25 فوریه 2014 به تدوین بخش مهمی از متن نهایی مذاکرات وین ادامه دادند.» این کم و بیش بود. ورزش موفق…».

بنابراین پیامدهای سفر حاشیه‌ای ابراهیم رئیسی به مسکو را می‌توان در فوری‌ترین شکل آن به چند صورت خلاصه کرد: پوتین تأثیر مسکو بر موضع تهران در برابر رقبای غربی خود را توصیف کرد. دوم از همه؛ تهران سرانجام نه تنها در مورد فعالیت های هسته ای بلکه در سیاست خارجی خود رویکرد جدیدی را در پیش گرفته است. ثالثا؛ به گفته وزیر امور خارجه، تهران موافقت کرده است با همه همسایگان خود در مورد توافق هسته ای آینده رایزنی کند. چهارم؛ نگاه سنتی به سیاست خارجی، نه شرقی و نه غربی، می تواند در آینده تغییر کند، به طوری که برخی سیاست شرق را پیش بینی می کنند و برخی دیگر آغاز موازنه مثبت در سیاست خارجی ایران را پیش بینی می کنند.

پنجم؛ بیشتر مخالفت ها و دفاع از رویکردهای سیاسی دولت های مستقر در داخل کشور متاثر از منافع حزبی است و نه لزوماً از آنچه که منافع ملی و ارزش های بنیادی و ایدئولوژیک نامیده می شود. روزهای خبری در پیش است.